ေလာကနီတိသည္ ဘုရားေဟာမဟုတ္ဟု ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း ဘုရားေဟာက်မ္းဂန္မ်ားစြာမွ ေလာကီေရးရာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အဆိုအမိန္႔မ်ားကို ထုတ္ႏႈတ္၍ ထည့္သြင္းျပဳစုထားေသာ က်မ္းျဖစ္သည္။ နီတိသည္ ပါ႒ိေ၀ါဟာရျဖစ္သည္။ ျမန္မာလို လမ္းညႊန္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ေလာကနီတိသည္ ေလာကအေၾကာင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ႀကီးပြားတိုးတက္ေစရန္ ညႊန္ၾကားေသာ လမ္းညႊန္က်မ္းျဖစ္သည္။
စင္စစ္ ဤက်မ္းသည္ ေလာက၌ လူသားတို႔၏ အႏွစ္လည္းမည္၏။ မိဘလည္းမည္၏။ ဆရာလည္းမည္၏။ အေဆြခင္ပြန္း လည္းမည္၏။ ထိုေၾကာင့္ ဤနီတိက်မ္းကို သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ေသာ ေယာက္်ားသည္ အၾကားအျမင္မ်ားေသာ၊ ျမင့္ျမတ္ ေသာ ပညာတတ္ေယာက္်ား ျဖစ္၏။
အခန္း( ၁ )
(၁)။ ပ်င္းေသာသူအား အတတ္ပညာ အဘယ္မွာ တတ္အံ႔နည္း။ အတတ္ပညာ မရွိေသာသူအား ဥစၥာအဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ ဥစၥာမရွိေသာသူအား အေဆြခင္ပြန္းအဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ အေဆြခင္ပြန္းမရွိေသာသူအား ခ်မ္းသာ အဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ ခ်မ္းသာမရွိေသာသူအား ေကာင္းမႈအဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ ေကာင္းမႈမရွိေသာသူအား နိဗၺာန္ အဘယ္မွာ ရႏိုင္အံ႔နည္း။
(၂)။ အတတ္ႏွင့္တူေသာ ဥစၥာသည္မရွိ။ အတတ္ကိုခိုးသူတို႔သည္ မယူႏိုင္ကုန္။ ဤေလာက၌ အတတ္သည္ကား အေဆြခင္ပြန္းျဖစ္၏။ တမလြန္ဘ၀၌ ခ်မ္းသာကို ေဆာင္တတ္၏။
(၃)။ အၾကားအျမင္ပညာကို နည္း၏ဟူ၍ မေအာက္ေမ႔ရာ။ မိမိစိတ္ထဲ၌ သြင္းထားရာ၏။ ေတာင္ပို႔၌ ေရေပါက္သည္ က်ဖန္မ်ားစြာ ၾကာရွည္သျဖင့္ ျပည့္သကဲ႔သို႔တည္း။
(၄)။ ႏႈတ္မႈပညာကိုလည္းေကာင္း၊ လက္မႈပညာကိုလည္းေကာင္း ငယ္သည္ဟူ၍ မေအာက္ေမ႔ရာ။ ကုန္စင္ေအာင္တတ္မူကား တစ္ခုေသာ အတတ္သည္လည္း အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း ျဖစ္ပါသည္သာလွ်င္တည္း။
(၅)။ သုတႏွင့္ျပည့္စံုေသာ ပညာရွိသည္ အၾကင္အရပ္၌ ရွိ၏ဟူ၍ ၾကားျငားအံ႔၊ ထိုအရပ္သို႔ သုတရွာေသာ အမ်ိဳးေကာင္းသား သည္ သည္းစြာအားထုတ္၍ သြားရာသည္သာလွ်င္တည္း။
(၆)။ အတတ္ကို ျဖည္းျဖည္းသင္ရာ၏၊ ဥစၥာကို ျဖည္းျဖည္းရွာရာ၏၊ ေတာင္ကို တက္ေသာသူသည္ ျဖည္းျဖည္းတက္ရာ၏၊ ကာမဂုဏ္ကို ျဖည္းျဖည္းလိုရာ၏၊ အမ်က္ကို ျဖည္းျဖည္းထြက္ရာ၏၊ ဤငါးပါးတို႔ကို ျဖည္းျဖည္းအလိုရွိရာ၏။
(၇)။ အၾကားအျမင္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ဓမၼအတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ သခၤ်ာဂဏန္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ တံစည္းစူးေဆာက္ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ နီတိက်မ္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ ယာယီယၾတာစေသာ ဗ်ာက႐ိုဏ္း အတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ ေစာင္းစေသာ ကဗ်ာအတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ လက္ပစ္အတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ ဒူးေလး လင္းေလး အတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ စကားေဟာင္း အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ေဆးအတတ္ သည္လည္းေကာင္း၊ ရယ္ရႊင္မႈ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ေဗဒင္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ လွည့္ပတ္တတ္ေသာ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ဆန္းက်မ္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ သံတမန္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ မႏၲန္အတတ္ သည္လည္းေကာင္း၊ သဒၵါက်မ္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း ဤသည္တို႔ကား ဆယ္႔ရွစ္ပါးေသာ အတတ္တို႔တည္း။
(၈)။ ေလာက၌ ပညာရွိသူသည္ မေမးမူကား စည္ႀကီးသဖြယ္ျဖစ္၏။ သူတည္း ေမးမူကား မိုးႀကိဳးသဖြယ္ျဖစ္၏။ လူမိုက္သည္ ေမးေသာ္လည္းေကာင္း၊ မေမးေသာ္လည္းေကာင္း အခါခပ္သိမ္းမ်ားစြာလည္း ေဟာတတ္ ေျပာတတ္သည္သာလွ်င္တည္း။
(၉)။ ေလာက၌ ေပတို႔၌ အၾကင္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ သူတပါးတို႔၏ လက္တို႔၌ အၾကင္ဥစၥာသည္လည္းေကာင္း ရွိ၏။ ျပဳဖြယ္ကိစၥသည္ ျဖစ္လတ္ေသာ္ ထိုေပ၌ရွိေသာ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ အတတ္မမည္။ ထိုသူတစ္ပါးတို႔၏ လက္၌ရွိေသာ ဥစၥာသည္လည္း ဥစၥာမမည္။
(၁၀)။ ေလာက၌ ေရတိမ္ေရနက္ကိုကား ပုဒၵမာၾကာကိုျမင္သျဖင့္ သိအပ္၏။ အမ်ိဳးယုတ္ျမတ္ကိုကား ကိုယ္အမူအရာ၊ ႏႈတ္အမူအရာအားျဖင့္ သိအပ္၏။ ေျမေကာင္းမေကာင္းကိုကား ျမက္ညွိဳးမညွိဳးကိုျမင္သျဖင့္ သိအပ္၏။
(၁၁)။ ေလာက၌ နည္းေသာသုတရွိသူသည္ နည္းေသာ သုတကို အမ်ားေအာက္ေမ႔တတ္၏။ မာန္မာနရွိတတ္၏။ အဘယ္သို႔နည္းဟူမူကား သမုဒၵရာေရျပင္ကို မျမင္ဘူးေသာ ဖားသူငယ္သည္ တြင္း၀၌ ေရကို အမ်ားထင္သကဲ႔သို႔တည္း။
(၁၂)။ ေလာက၌ ပထမအရြယ္၌ကား အတတ္မရတံုအံ႔။ ဒုတိယအရြယ္၌ကား ဥစၥာမရတံုအံ႔။ တတိယအရြယ္၌ကား တရားမရတံုအံ႔။ စတုတၱအရြယ္တိုင္မွာကား အဘယ္မူစအံ႔နည္း။
(၁၃)။ ခ်စ္သားတို႔ ... အတတ္ပညာသင္ကုန္ေလာ႔။ အဘယ္ေၾကာင့္ ပ်င္းရိဘိသနည္း။ ခ်စ္သားတို႔ ေန႔တိုင္း ေန႔တိုင္း အတတ္ပညာသင္ကုန္ေလာ႔။ အတတ္ပညာ မရွိေသာသူသည္ သူ၏၀န္ထမ္းျဖစ္တတ္၏။ အတတ္ပညာရွိသူကို ေလာက၌ သူတစ္ပါးတို႔ ပူေဇာ္အပ္၏။
(၁၄)။ အၾကင္အမိသည္ သားငယ္ကို အတတ္ပညာသင္မေပး။ အတတ္ပညာသင္၍ မေပးေသာ အမိသည္ ရန္သူမည္၏။ အၾကင္အဖသည္ အတတ္ပညာ သင္၍မေပး။ အတတ္ပညာသင္၍ မေပးေသာ အဖသည္ ရန္သူမည္၏။ ထိုအတတ္ပညာ မရွိေသာသူသည္ ဟသၤာတို႔အလယ္၌ ဗ်ိဳင္းကဲ႔သို႔ သဘင္အလယ္တြင္ မတင့္တယ္။
(၁၅)။ ေတာင္ေခ်ာက္ၾကား၌ ေရာက္ေသာဆူးကို ဘယ္သူထက္ စိမ္႔ခၽြန္သနည္း။ မိမိအလိုလိုသာလွ်င္ ထက္ပေခ်၏။ သမင္တို႔၏ မ်က္စိ၌ ဘယ္သူမ်က္စဥ္းခတ္၍ ၾကည္သနည္း။ မိမိအလိုလိုသာလွ်င္ ၾကည္ပေခ်၏။ ညြန္၌ၾကာကို ဘယ္သူအနံ႔ေကာင္း ထည့္ေပးေခ်သနည္း။ အလိုလိုသာလွ်င္ အနံ႔ေကာင္းထံု၏။ အမ်ိဳးေကာင္းသား၏ သေဘာသည္ ဘယ္သူျပဳ၍ ျဖစ္သနည္း။ မိမိအလိုသာ ျဖစ္ပေခ်၏။
(၁၆)။ ထံုးမရွိေသာ ကြမ္းသည္ အရသာမရွိ။ ဥစၥာမရွိသူ၏ တန္ဆာဆင္ျခင္သည္လည္း အရသာမရွိ။ ဆားမရွိေသာ စားဖြယ္သည္လည္း အရသာမရွိ။ အတတ္မရွိေသာသူ၏ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာဖြဲ႕ျခင္းသည္လည္း အရသာမရွိ။
(၁၇)။ နာျခင္း မွတ္ျခင္း၌ ေကာင္းစြာ အားတုတ္ေသာ သူသည္ သုတျဖင့္ ျပည့္စံု၏။ သုတပညာျဖင့္ ပြား၏။ သုတပညာျဖင့္ အနက္ကိုသိ၏။ သိအပ္ေသာ အနက္သည္ ခ်မ္းသာကို ေဆာင္၏။
(၁၈)။ ေလာက၌ အစာစားျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ေမထွန္မွီ၀ဲျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ အိပ္ျခင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ႏြား၌လည္းေကာင္း၊ ေယာက္်ား၌ လည္းေကာင္း ရွိ၏။ အတတ္ပညာ ဟူသည္ကား ေယာက္်ားအား အထူးေပးတည္း။ အတတ္ပညာမွ ယုတ္ခဲ႔မူကား ႏြားႏွင့္တူသည္ ျဖစ္၏။
(၁၉)။ ေလာက၌ အတတ္ပညာႏွင့္တူေသာ အေဆြခင္ပြန္းသည္ မရွိ။ အနာႏွင့္တူေသာ ရန္သူသည္ မရွိ။ ကိုယ္ႏွင့္တူေသာ ခ်စ္ေသာ သူမည္သည္ မရွိ။ ကံႏွင့္ တူေသာ အားသည္မရွိ။
(၂၀)။ ေလာက၌ ဟသၤာသည္ က်ီးတို႔၏အလယ္၌ မတင့္တယ္။ ေျခေသၤ႔သည္ ႏြားတို႔၏အလယ္၌ မတင့္တယ္။ ျမင္းသည္ ျမည္းတို႔၏ အလယ္၌ မတင့္တယ္။ လူမိုက္တို႔၏ အလယ္၌ ပညာရွိသည္ မတင့္တယ္။
(၂၁)။ သူမိုက္သည္ အသက္ထက္ဆံုးလည္း ပညာရွိကုိ အကယ္၍ ဆည္းကပ္ျငားအံ႔၊ ထိုသူမိုက္သည္ တရားကိုမသိ။ အဘယ္ကဲ႔သို႔ နည္းဟူမူ ေယာက္မသည္ ဟင္း၏ အရသာကို မသိသကဲ႔သို႔တည္း။
(၂၂)။ ပညာရွိသည္ ခဏမွ်လည္း ပညာရွိကို အကယ္၍ ဆည္းကပ္ျငားအံ႔။ တရားကိုသိ၏။ အဘယ္ကဲ႔သို႔ နည္းဟူမူကား လွ်ာသည္ ဟင္း၏ အရသာကို သိသကဲ႔သို႔တည္း။
(၂၃)။ ရဲရင့္ေသာသူသည္ လက္နက္ကိုကင္း၍ စစ္ေျမအရပ္သို႔ မသြားရာ။ ထို႔အတူ ပညာရွိသည္ က်မ္းဂန္ကို ကင္း၍ စကားမဆိုရာ။ အဓြန္႔ရွည္ေသာ ခရီးသို႔ သြားေသာကုန္သည္သည္ အေဖာ္ကင္း၍ မသြားရာ။ အရပ္တစ္ပါးသို႔ သြားေသာသူသည္ အေဖာ္ကို ကင္း၍ မသြားရာ။
(၂၄)။ ေလာက၌ ဥစၥာပ်က္ျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ႏွလံုးပူပန္ျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ အိမ္၌ မေကာင္းမႈကိုက်င့္ျခင္းတို႔ကို လည္းေကာင္း၊ လွည့္ပတ္ျခင္းကိုလည္းေကာင္း၊ မထီမဲ႔ျမင္ျပဳျခင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ပညာရွိသည္ ထင္ရွားမျပရာ။
(၂၅)။ ေလာက၌ အေရးအခြင့္ေရာက္သည္ႏွင့္ ေလ်ာ္ေသာစကားကိုလည္းေကာင္း၊ ကိုယ္အား ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ခ်စ္အပ္ေသာသူကို လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္ႏွင့္ တန္႐ံုေသာ အမ်က္ကိုလည္းေကာင္း အၾကင္သူသည္ သိတတ္၏။ ထိုသူသည္ ပညာရွိမည္၏။
(၂၆)။ ဥစၥာမရွိဘဲလ်က္ အရသာ စားၾကဴးေသာသူ၊ ခြန္အားမရွိဘဲလ်က္ အသတ္အပုတ္ ႀကိဳက္တတ္ေသာသူ၊ ပညာမရွိဘဲလ်က္ စကားလိုလား ေသာသူ၊ ဤသူတို႔ကား သူ႐ူးႏွင့္ တူကုန္၏။
(၂၇)။ သူမေခၚဘဲ သူ႔အိမ္သို႔ သြားဖန္မ်ားေသာသူ၊ သူမေပးဘဲ စကားမ်ားမ်ားေျပာတတ္ေသာသူ၊ မိမိဂုဏ္ေက်းဇူးကို ပလႊားတတ္ေသာသူ၊ ဤသံုးပါးသည္ သူယုတ္၏ လကၡဏာတည္း။
(၂၈)။ အဆင္းမလွေသာ သူသည္ စကားမ်ားတတ္၏။ ပညာနည္းေသာသူသည္ ထင္ရွားျပတတ္၏။ ေရမျပည့္ေသာအိုးသည္ ေခ်ာက္ခ်ားတတ္၏။ ႏို႔ရည္မထြက္ေသာ ႏြားမသည္ ေက်ာက္ကန္တတ္၏။
(၂၉)။ ဖားသူငယ္သည္ ေဆာင့္ေၾကာင့္ထိုင္တတ္ကာမူ ျခေသၤ႔ဟုထင္၏။ က်ီးတည္းခ်ီးမူကား ခ်စ္ေဆြ ခ်စ္ေဆြဟု ျမည္တတ္၏။ ပညာမရွိေသာ သူမိုက္သည္လည္း မိမိကိုယ္ကို ပညာရွိထင္ျခင္းေၾကာင့္ ပညာရွိတို႔သည္ ေမးလတ္ေသာ္ ငါ႔ရွင္ငါ႔ရွင္ဟု ခ်စ္စဖြယ္ေသာ စကားကို ဆိုတတ္၏။
(၃၀)။ ဖားသူငယ္သည္လည္း ေဆာင့္ေၾကာင့္ထိုင္ျခင္းတူမူကား ျခေသၤ႔ တူေကာင္းအံ႔ေလာ။ ၀က္သည္လည္း အုတ္အုတ္ျမည္တတ္ကာမူ က်ားသစ္ တူေကာင္းအံ႔ေလာ။ ေၾကာင္သည္လည္း အဆင္းသဏၭာန္တူကာမူ က်ားတူေကာင္းအံ႔ေလာ။ ပညာရွိတို႔သည္လည္း အတတ္ခ်င္း တူေကာင္းအံ႔ေလာ။
(၃၁)။ မင္းတို႔သေဘာ မည္သည့္ဥစၥာ၌ ေရာင့္ရဲျခင္းမရွိ။ မ်က္စိသည္လည္း ခ်စ္ေသာသူကို ျမင္ျခင္း၌ ေရာင့္ရဲျခင္းမရွိ။ သမုဒၵရာသည္ ေရ၌ ေရာင့္ရဲျခင္း မရွိ။
(၃၂)။ အဆင္းအရြယ္ႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္းမူလည္း၊ ျပန္႔ေျပာၾကြယ္၀ေသာ အမ်ိဳး၌ ျဖစ္လွ်င္မူလည္း အတတ္ပညာမွ ယုတ္ခဲ႔မူကား မတင့္တယ္ကုန္။ ေပါက္ပန္းတို႔သည္ အနံ႔ကင္းကုန္သကဲ႔သို႔တည္း။
(၃၃)။ ေလာက၌ အမ်ိဳးယုတ္ေသာသူ၏ သားျဖစ္လ်က္ မင္း၏ အမတ္ျဖစ္တတ္၏။ လူမိုက္၏သားျဖစ္လ်က္လည္း ပညာရွိျဖစ္တတ္၏။ ဥစၥာမရွိေသာသူ၏ သားျဖစ္လ်က္လည္း ဥစၥာမ်ားတတ္၏။
(၃၄)။ အၾကင္တပည့္သည္ အတတ္ပညာလိုသျဖင့္ အထူးထူးအျပားျပားမ်ားစြာ သင္တတ္၏။ ထိုတပည့္လည္း အတတ္ကို အိပ္မက္ကိုျမင္ေသာ သူအကဲ႔သို႔ ျပန္ဆိုျခင္းငွာ မစြမ္းႏိုင္ရာ။
(၃၅)။ အိုးထိန္းသည္သည္ အိုးကို ကြဲစိမ္႔ေသာငွာ မခတ္၊ တင့္တယ္စိမ္႔ေသာငွာ ခတ္၏။ ဆရာသည္ တပည့္တို႔အား အပယ္ဆင္းရဲသို႔ က်ေစျခင္းငွာ မပုတ္ခတ္၊ အတတ္ပညာ အစီးအပြားဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ပုတ္ခတ္၏။
(၃၆)။ အၾကင္သူသည္ ေတာင္ဇလပ္ပန္းကိုိလွ်င္ ေပါက္ဖက္ႏွင္ထုပ္၏။ ထိုသူ၏ ေတာင္ဇလပ္ပန္းသူသည္လွ်င္ ေကာင္းေသာအနံ႔ကို လႈိင္ေစသည္ကား မဟုတ္၊ ေပါက္ဖက္တို႔သည္လည္း ေကာင္းေသာ အနံ႔ကို လႈိင္ေစကုန္၏။ ထို႔အတူ ပညာရွိႏွင့္ ေပါင္းဖက္မီွ၀ဲရေသာသူတို႔ကို မွတ္အပ္၏။
အခန္း( ၂ )
(၃၇)။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔ႏွင့္သာလွ်င္ ေပါင္းဖက္ရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔ႏွင့္ ေပါင္းဖက္ျခင္းကို ျပဳရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ တရားကိုသိ၍ ျမတ္သည္ျဖစ္၏။ ယုတ္မာသည္ မျဖစ္။
(၃၈)။ သူယုတ္တို႔ႏွင့္ ေပါင္းသင္းျခင္းကို စြန္႔ေလာ႔။ ေပါင္းဖတ္အပ္ေသာ သူေတာ္ေကာင္းသို႔ ဆည္းကပ္ေလ႔။ ေန႔စဥ္ပတ္လံုး ေကာင္းမႈကို ျပဳေလာ႔။ သခၤါရတရားတို႔၏ မၿမဲေသာအျဖစ္ကို အၿမဲေအာက္ေမ႔ေလာ႔။
(၃၉)။ ေရသဖန္းသီးမွည့္တို႔သည္ နီစြာသာလွ်င္ကတည္း။ အတြင္း၌ကား ပိုးအတိျပည့္ကုန္သည္ျဖစ္သကဲ႔သို႔ ထို႔အတူ သူယုတ္တို႔၏ ႏွလံုးတို႔သည္ ျဖစ္ကုန္၏။
(၄၀)။ ပိႏၷဲသီးတို႔သည္ကား အပ၌ ဆူသာထင္ကုန္၏ အတြင္း၌ကား အၿမိန္အရသာတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုကုန္သည္ ျဖစ္ကုန္သကဲ႔သို႔ ထို႔အတူ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္လည္း ျဖစ္ကုန္၏။
(၄၁)။ ေလာက၌ စႏၵကူးပင္သည္ ေျခာက္ေသြ႕ေသာ္လည္း အနံ႔ကိုမစြန္႔။ ဆင္ေျပာင္သည္ စစ္ေျမျပင္ကို႔ေရာက္ေသာ္လည္း လူတို႔၏ မ်က္ေမွာက္၌ တင့္တင္ျခင္းကို မစြန္႔။ ႀကံသည္ ယႏၲရားစက္၏ အ၀သို႔ေရာက္ေသာ္လည္း ခ်ိဳေသာအရသာကို မစြန္႔။ ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းသည္လည္း ဆင္းရဲျခင္းသို႔ ေရာက္ေသာ္လည္း သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မစြန္႔သာလွ်င္ကတည္း။
(၄၂)။ ျခေသ႔ၤသည္ မြတ္သိပ္ေသာ္လည္း သစ္ရြက္စသည္တို႔ကို မစား။ ျခေသၤ႔မည္သည္ကား ႀကံဳလွီေသာ္လည္း ဆင္သားကို မစား။
(၄၃)။ ျမတ္ေသာ အမ်ိဳး၌ျဖစ္ထေသာ အမ်ိဳးအႏြယ္ကို ေစာင့္ထေသာ အမ်ိဳးေကာင္းသားသည္ မိမိသည္ ဆင္းရဲျခင္းကို ေရာက္ေသာ္လည္း ယုတ္ေသာ အမႈကို မျပဳရာ။
(၄၄)။ ေလာက၌ စႏၵကူးသည္ ခ်မ္းေျမ႕စြာ၏။ ထိုစႏၵကူးခ်မ္းေျမ႕သည္ထက္ လသည္သာလွ်င္ ခ်မ္းေျမ႕၏။ စႏၵကူးႏွင့္ လတို႔ ခ်မ္းေျမ႕သည္ထက္ ေကာင္းစြာဆိုအပ္ေသာ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ စကားသည္ ခ်မ္းေျမ႕စြာ၏။
(၄၅)။ ေရာင္ျခည္တစ္ေထာင္ေဆာင္ေသာ ေနမင္းသည္ အေနာက္မ်က္ႏွာ၌ တက္ရာ၏။ ျမင္းမိုရ္ေတာင္မင္းသည္ ညြတ္ရာ၏။ အကယ္မလြဲ ငရဲမီးသည္ ခ်မ္းေျမ႕ရာ၏။ ေတာင္ထပ္၌လည္း ၾကာသည္ ပြင့္ရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ စကားသည္ တရံတဆစ္မွ် မေဖာက္ျပန္ရာ။
(၄၆)။ သစ္ပင္၏ အရိပ္သည္လွ်င္ ခ်မ္းသာ၏ ထိုသစ္ပင္အရိပ္၏ ခ်မ္းသာသည္ထက္ ေဆြမ်ိဳးမိဘ၏ အရိပ္သည္ ခ်မ္းသာ၏။ ထိုေဆြမ်ိဳးမိဘ အရိပ္ခ်မ္းသာသည္ထက္ ဆရာသမား၏ အရိပ္သည္ ခ်မ္းသာ၏။ ထိုဆရာသမားတို႔၏ အရိပ္ခ်မ္းသာသည္ထက္ မင္း၏ အရိပ္သည္ ခ်မ္းသာ၏။ ထိုမင္း၏ အရိပ္ခ်မ္းသာသည္ထက္ ျမတ္စြာဘုရား၏အရိပ္ဟု ဆိုအပ္ေသာ တရာသည္ မ်ားစြာေသာ အျပားအားျဖင့္ ခ်မ္းသာ၏။
(၄၇)။ ပိတုန္းတို႔သည္ ပန္းကို အလိုရွိကုန္၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို အလိုရွိကုန္၏။ ယင္တို႔သည္ အပုပ္ကို အလိုရွိကုန္၏။ သူယူတ္တို႔သည္ အမ်က္ကို အလိုရွိကုန္၏။
(၄၈)။ အမိယုတ္ေသာသူကား မေကာင္းေသာစကား ရွိသည္ျဖစ္၏။ အဘယုတ္ေသာသူကား မေကာင္းေသာ အမူအက်င့္ရွိသည္ျဖစ္၏။ မိဘႏွစ္ပါး စံုယုတ္မူကား မေကာင္းေသာစကား ရွိသည္လည္းျဖစ္၏ မေကာင္းေသာအမူအက်င့္ ရွိသည္လည္းျဖစ္၏။
(၄၉)။ အမိျမတ္ေသာသူကား ေကာင္းေသာစကားရွိ၏။ အဘျမတ္ေသာသူကား ေကာင္းေသာအမႈအက်င့္ရွိ၏။ မိဘႏွစ္ပါး စံုျမတ္မူကား ေကာင္းေသာစကားလည္းရွိ၏။ ေကာင္းေသာအမူအက်င့္လည္းရွိ၏။
(၅၀)။ စစ္ေျမျပင္၌ ရဲရင့္ေသာသူကို အလိုရွိကုန္၏။ ခိုက္ရန္ျဖစ္ေသာအခါတြင္ စကား၌ လိမၼာသူကို အလိုရွိကုန္၏။ ထမင္း အေဖ်ာ္စားေသာက္ေသာ အခါ၌ ခ်စ္ေသာသူကို အလိုရွိကုန္၏။ အနက္သဒၵါခက္ခဲစြာေသာ အေရးအရာ အမႈကိစၥရွိေသာ ကာလတို႔၌ ပညာရွိေသာ သူကို အလိုရွိကုန္၏။
(၅၁)။ ေခြးတစ္ေကာင္သည္ ေခြးတစ္ေကာင္ကိုျမင္၍ ခ်ဳပ္ခ်ယ္လ်က္ ညွဥ္းဆဲအံ႔ေသာငွာ သြားကိုျပ၏။ သူယုတ္သည္ သူေတာ္ေကာင္းကို ျမင္လွ်င္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္လ်က္ ညွင္းဆဲျခင္းအမႈကို ျပဳျခင္းငွာ အလိုရွိ၏။
(၅၂)။ လ်င္စြာ အမႈကိစၥဟူသမွ်ကို မိမိလည္း မျပဳသင့္။ သူတစ္ပါးကိုလည္း မျပဳေစလင့္။ အေဆာတလ်င္ျပဳမူကား ပညာနည္းသူသည္ ေနာက္မွ ပူပန္ရတတ္သည္။
(၅၃)။ ေလာက၌ အမ်က္ကို ေဖ်ာက္ႏိုင္မူကား တစ္ရံတစ္ဆစ္မွ် မစိုးရိမ္ရ။ သူ႔ေက်းဇူးကို ဆိုတတ္ေသာသူကို ဘုရားစေသာ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ခ်ီးမြမ္းကုန္၏။ ခပ္သိမ္းကုန္ေသာသူတို႔၏ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာစကားကို သည္းခံေလာ႔။ ဤသို႔ေသာ သည္းခံျခင္းကို ျမတ္၏ဟူ၍ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ဆိုကုန္၏။
(၅၄)။ ေလာက၌ မစင္အတိျပည့္ေသာ က်ဥ္းေျမာင္းေသာအရပ္၌ ေနရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ ထိုထက္ မခ်စ္မႏွစ္သက္လိုေသာ ရန္သူထံ၌ ေနရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ ထိုထက္လည္း သူ႔ေက်းဇူးကို မသိတတ္ေသာ သူႏွင့္ေနရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။
(၅၅)။ ဆံုးမသင့္ေသာအရာ၌ ဆံုးမရာ၏။ မျပတ္ဆံုးမရာ၏။ ယုတ္မာေသာ အက်င့္မွလည္း တားျမစ္ရာ၏။ ထိုစကား သင့္စြ။ ထိုဆံုးမတတ္ေသာသူကို သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ခ်စ္ခင္အပ္သည္ ျဖစ္၏။ သူေတာ္မဟုတ္ သူယုတ္တို႔သည္ မခ်စ္ခင္အပ္သည္ ျဖစ္၏။
(၅၆)။ ကိုယ္႔ထက္ ျမတ္ေသာသူကို ကိုယ္႔ကို ႏွိပ္ခ်သျဖင့္ ေအာင္ရာ၏။ ရဲရင့္ေသာသူကို သင္းခြဲသျဖင့္ ေအာင္ရာ၏။ ကိုယ္႔ေအာက္နိမ္႔ေသာသူကို တစိုးတစိ ေပးျခင္းျဖင့္ ေအာင္ရာ၏။ ကိုယ္ႏွင့္တူေသာသူကို လံု႔လျပဳျခင္းႏွင့္ ေအာင္ရာ၏။
(၅၇)။ ေလာက၌ အဆိပ္ကို အဆိပ္ဟူ၍ မဆိုကုန္။ သံဃာ၏ ဥစၥာကို အဆိပ္ဟူ၍ ဆိုအပ္၏။ အဆိပ္သည္ တစ္ႀကိမ္သာလွ်င္ သတ္တတ္၏။ သံဃာ၏ ဥစၥာသည္ကား အႀကိမ္ႀကိမ္ အဖန္ဖန္ သတ္တတ္၏။
(၅၈)။ လ်င္ျမန္ျခင္းျဖင့္ ျမင္းေကာင္း ေက်းဇူးကို သိကုန္၏။ ေလးလံေသာ၀န္ကို ရြက္ေဆာင္သျဖင့္ ႏြားေက်းဇူးကို သိကုန္၏။ ႏို႔ညွစ္ျခင္းျဖင့္ ႏို႔ထြက္ႏြားမ၏ ေက်းဇူးကို သိကုန္၏။ ႀကံစဥ္လွ်ိဳ႕၀ွက္ရာ၌ ေျပာဆိုႏိုင္ျခင္းျဖင့္ ပညာရွိေက်းဇူးကို သိကုန္၏။
(၅၉)။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ ဥစၥာသည္ အနည္းငယ္ေသာ္လည္း တြင္း၀၌ေရကဲ႔သို႔ သူတစ္ပါးတို႔ မွီခိုရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္း မဟုတ္ေသာ သူတို႔၏ ဥစၥာသည္မ်ား ေသာ္လည္း သမုဒၵရာ၌ ေရကဲ႔သို႔ ေသာက္ခ်ိဳးရာမွီရာ မရ။
(၆၀)။ ေရကိုျမစ္တို႔သည္ မေသာက္ကုန္။ သစ္ပင္တို႔သည္ အသီးကို မစားကုန္။ မိုးသည္ အခ်ိဳ႕ေသာအရပ္ တို႔၌ မရြာကုန္။ သူေတာ္ေကာင္း တို႔၏ ဥစၥာသည္လည္း သူတစ္ပါးတို႔ အက်ိဳးမွာသာတည္း။
(၆၁)။ မေတာ႔တအပ္သည္ကို မေတာင့္တရာ။ မႀကံအပ္သည္ကို မႀကံရာ။ တရားသေဘာႏွင့္ ေကာင္းစြာယွဥ္သူတို႔သာ ေကာင္းစြာ ႀကံရာ၏။ အခ်ဥ္းႏွီးေသာ ကာလကို အလိုမရွိရာ။
(၆၂)။ မႀကံဘဲႏွင့္လည္း ျဖစ္တတ္၏။ ႀကံေသာ္လည္း ပ်က္တတ္၏။ ထိုစကားသည္ သင့္စြ။ မိန္းမအား လည္းေကာင္း၊ ေယာက္်ားအား လည္းေကာင္း၊ စည္းစိမ္တို႔သည္ ႀကံတိုင္းလည္း မၿပီးကုန္။
(၆၃)။ အၾကင္သူသည္ သူေတာ္မဟုတ္ေသာသူအား ခ်စ္အပ္သည္ျဖစ္၏။ သူေတာ္ေကာင္းကို ခ်စ္ျခင္းကိုမျပဳ။ မသူေတာ္တို႔၏ တရားကိုသာလွ်င္ ႏွစ္သက္၏။ ထိုသူ၏ အမူအက်င့္သည္ ပ်က္စီးအပ္သည္၏ အေၾကာင္းတည္း။
အခန္း ( ၃ )
(၆၄)။ ေျမြသည္ အမ်က္လြန္၏။ သူယုတ္သည္လည္း အမ်က္လြန္၏။ ေျမြထက္ သူယုတ္သည္ကား အမ်က္လြန္၏။ ထိုေျမြကိုကား မႏၲယားေဆး၀ါးတို႔ျဖင့္ ၿငိမ္းေစႏိုင္၏။ သူယုတ္ကိုကား အဘယ္မည္ေသာ ေဆးျဖင့္ ၿငိမ္းေစႏိုင္အံ႔နည္း။
(၆၅)။ အၾကင္လူမိုက္သည္ မိမိမိုက္ေသာအျဖစ္ကို သိ၏။ ထိုသို႔သိျခင္းေၾကာင့္ ထိုသို႔ မိုက္ေသာသူျဖစ္လ်က္လည္း ပညာရွိမည္၏။ အၾကင္လူမိုက္သည္ကား မိုက္လ်က္လွ်င္ မိမိကုိယ္ကို ပညာရွိဟု ထင္၏။ ထိုသူမိုက္သည္သာလွ်င္ စင္စစ္ သူမိုက္ဟူ၍ ဆိုအပ္၏။
(၆၆)။ သူမိုက္သည္ အၾကင္မွ်ေလာက္ မိမိျပဳေသာမေကာင္းမႈသည္ အက်ိဳးမေပးေသး။ ထိုမွ်ေလာက္ပ်ားရည္ကဲ႔သို႔ ေအာက္ေမ႔တတ္၏။ အၾကင္အခါ၌ကား မိမိျပဳေသာ မေကာင္းမႈသည္ အက်ိဳးေပး၏။ ထိုအခါ၌ ဆင္းရဲျခင္းသို႔ ေရာက္၏။
(၆၇)။ သူမိုက္သည္ ကိုယ္အားရွိမႈ မေကာင္း၊ အႏိုင္အထက္ သူ၏ဥစၥာကို ရေအာင္ယူတတ္၏။ ပညာနည္းေသာ ထိုသူမိုက္သည္ ကိုယ္ခႏၶာပ်က္သည္မွ ေနာက္၌ ငရဲသို႔ ေရာက္တတ္၏။
(၆၈)။ အိမ္၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား ၾကြက္တည္း။ ေတာ၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား ေမ်ာက္တည္း။ ငွက္၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား က်ီးတည္း။ လူ၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား ပုဏၰားတည္း။
(၆၉)။ ႏိုးၾကားေသာသူအား ညဥ္႔သည္ရွည္၏။ ခရီးပန္းေသာသူအား တစ္ယူဇနာခရီးသည္ ရွည္၏။ သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မသိကုန္ေသာ သူမိုက္အား သံသရာသည္ ရွည္၏။
(၇၀)။ ယုတ္ေသာ သေဘာရွိေသာသူသည္ သူတစ္ပါးတို႔၏ ႏွမ္းေစ႔ခန္႔မွ်သာရွိေသာ အနည္းငယ္ေသာ အျပစ္ကိုသာလွ်င္ ျမင္တတ္၏။ အုန္းသီးေလာက္ရွိေသာ မိမိအျပစ္ကိုကား မျမင္တတ္။
(၇၁)။ လူမိုက္သည္ ပညာရွိအား ခ်ီးမြမ္းျခင္းျဖင့္ ဒဏ္ကို ေပးသည္မည္၏။ ပညာရွိကို ပညာရွိသည္သာလွ်င္ ခ်ီးမြမ္းျခင္းသည္ ေကာင္းစြာ ခ်ီးမြမ္းျခင္းမည္၏။
(၇၂)။ လိုခ်င္တတ္မက္ျခင္းရွိေသာသူကို တန္စိုးလက္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖင့္ ယူရာ၏။ မာနခက္ထန္ေသာသူကို လက္အုပ္ခ်ီသျဖင့္ ယူရာ၏။ သူမိုက္ကိုကား အလိုသို႔လိုက္သျဖင့္ ယူရာ၏။ ပညာရွိကို အဟုတ္အမွန္ဆိုသျဖင့္ ယူရာ၏။
အခန္း( ၄ )
(၇၃)။ စီးပြားကိုေဆာင္သည္ရွိေသာ္ သူတစ္ပါးသည္လည္း အေဆြမည္၏။ စီးပြားကို မေဆာင္မူ အေဆြသည္လည္း သူတစ္ပါးမည္၏။ အနာသည္ ကိုယ္၌ျဖစ္လ်က္ စီးပြားကိုမေဆာင္ေလ။ ေဆးကား ေတာ၌ျဖစ္လ်က္ စီးပြားကို ေဆာင္ေလသလွ်င္ကတည္း။
(၇၄)။ မ်က္ကြယ္၌ ေက်းဇူးကို ေခ်တတ္ေသာ၊ မ်က္ေမွာက္၌ ခ်စ္ဖြယ္ေသာ စကားကို ဆိုတတ္ေသာ ထိုသို႔သေဘာရွိေသာ အေဆြခင္ပြန္းကို အဆိပ္အိုး၌ ပ်ားတို႔ၾကဥ္ရာသကဲ႔သို႔ ၾကဥ္ရာ၏။
(၇၅)။ ဥစၥာတည္းယုတ္မူကား အေဆြခင္ပြန္းသည္ စြန္႔တတ္၏။ သားမယားတို႔သည္ လည္းေကာင္း၊ ညီသား အစ္ကိုတို႔သည္ လည္းေကာင္း၊ စြန္႔တတ္ကုန္၏။ ဥစၥာရွိေသာသူတို႔ကိုသာလွ်င္ မွီ၀ဲကုန္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဥစၥာသည္သာလွ်င္ ေလာက၌ ခင္ပြန္းႀကီးတည္း။
(၇၆)။ ေလာက၌ ကၽြန္သူခစားကို ေစပါးခိုင္းခန္႔မွသာလွ်င္ ေကာင္းမေကာင္း သိရာ၏။ ေဆြမ်ိဳးတို႔ကိုလည္း ေဘးေရာက္ေသာအခါ၌ သိရာ၏။ အေဆြခင္ပြန္းကို ဥစၥာနည္းေသာအခါ သိရာ၏။ မယားကိုလည္း စည္းစိမ္ကုန္မွသာလွ်င္ သိရာ၏။
(၇၇)။ အၾကင္သူသည္ အစီးအပြား၌ ယွဥ္ေစတတ္၏။ ထိုသူသည္ အေဆြခင္ပြန္းမည္၏။ အၾကင္သူသည္ ေကၽြးေမြးတတ္သည္ ျဖစ္၏။ ထိုသူသည္ မိဘမည္၏။ အၾကင္သူသည္ ခ်စ္ကၽြမ္း၀င္၏။ ထိုသူသည္ ခင္ပြန္းမည္၏။ အၾကင္သူသည္ ႏွလံုးၿငိမ္း၏။ ထိုသို႔ ၿငိမ္ေစတတ္ေသာ သူသည္ မယားမည္၏။
(၇၈)။ ရန္သူႏွင့္လည္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။ အေဆြခင္ပြန္းႏွင့္လည္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။ အေဆြခင္ပြန္းသည္ အမ်က္ထြက္လတ္ေသာ္ ခပ္သိမ္းေသာ အျပစ္ကို ထင္ရွားျပသ၏။
(၇၉)။ အၾကင္သူသည္ ခင္ပြန္းႏွင့္ တစ္ႀကိမ္ အမ်က္ထြက္ဖူး၏။ ထိုသူသည္ တစ္ဖန္ေစ႔စပ္ျခင္းငွာ အလိုရွိျငားအံ႔။ ကိုယ္၀န္သည္ အႆထိုရ္ျမင္းကို ဖြားအံ႔ေသာ ျမင္းမကဲ႔သို႔ ေသမင္းႏိုင္ငံသို႔ ေဆာင္၏။
(၈၀)။ အၾကင္မွ်ေလာက္ မိမိ၏ အႀကံကာလသည္ မေရာက္ေသး။ ထိုေရြ႕ေလာက္ ရန္သူကိုလွ်င္ ပခံုးျဖင့္ ရြက္ေဆာင္ရာ၏။ မိမိ၏ အႀကံကာလသည္ ျပည့္စံုျခင္းသို႔ ေရာက္ေလၿပီးေသာ္ ထိုရန္သူကိုလွ်င္ ေက်ာက္၌ ရြက္ေဆာင္ေသာ အိုးကို ခြဲသကဲ႔သို႔ ဖ်က္ရာ၏။
(၈၁)။ ၿမီၾကြင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ မီးၾကြင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ေရာဂါၾကြင္းသည္ လည္းေကာင္း အဖန္တလဲလဲ ပြားတတ္ကုန္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အၾကြင္းကို မျပဳရာ။
(၈၂)။ အၾကင္သူ၏ မ်က္ႏွာကား ပဒုမၼာၾကာကဲ႔သို႔ ရႊင္၏။ ဆိုေသာစကားသည္လည္း စႏၵကူးကဲ႔သို႔ ခ်မ္းေအး၏။ ႏွလံုး၌ကား ေသေစတတ္ေသာ အဆိပ္ကဲ႔သို႔ ရွိ၏။ ထိုသို႔ေသာ သေဘာရွိေသာသူကို မမွီ၀ဲရာ။
(၈၃)။ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာ။ ထိုထက္ ၀န္တိုေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာ။ ထိုထက္ မခ်ီးျမွင့္တတ္ေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာ။ ထိုထက္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာသာလွ်င္တည္း။
(၈၄)။ ဦးခ်ိဳရွိေသာ သတၱ၀ါကို အေတာင္ငါးဆယ္ အရပ္မွ ၾကဥ္ရာ၏။ ျမင္းကိုကား အေတာင္ တစ္ရာမွ ၾကဥ္ရာ၏။ အစြယ္ရွိေသာ ဆင္ကိုကား အေတာင္ တစ္ေထာင္ကသာလွ်င္ ၾကဥ္ရာ၏။ သူမေကာင္းကိုကား အရပ္ကိုစြန္႔သျဖင့္ ၾကဥ္ရာ၏။
(၈၅)။ မေကာင္းေသာ အရပ္ကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ ခင္ပြန္းကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ အမ်ိဳးကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ အေဆြခင္ပြန္းကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ မယားကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ ကၽြန္ကို လည္းေကာင္း၊ ေ၀းစြာေရွာင္ၾကဥ္ရာ၏။
(၈၆)။ အၾကင္ခင္ပြန္းတို႔သည္ အနာႏွိပ္စက္ေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ စည္းစိမ္ပ်က္စီးေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ ရန္သူမိေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ မင္းအိမ္တံခါး၌ လည္းေကာင္း၊ သုသာန္တစျပင္၌ လည္းေကာင္း တည္ရပ္ေပကုန္၏။ ထိုခင္ပြန္းတို႔သည္သာလွ်င္ ခင္ပြန္းေကာင္း မည္၏။
(၈၇)။ ႏႈတ္ခြန္းခ်ိဳေသာ စကားရွိေသာသူသည္ မ်ားေသာ အေဆြခင္ပြန္းရွိ၏။ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာသူသည္ နည္းေသာ ခင္ပြန္းရွိ၏။
အခန္း ( ၅ )
(၈၈)။ ဥၾသတို႔၏ အဆင္းကား အသံလွ်င္တည္း။ မိန္းမတို႔၏ အဆင္းကား လင္ကို ျမတ္ႏိုးျခင္းတည္း။ မေကာင္းေသာ ႐ုပ္သဏၭာန္ရွိေသာသူ၏ အဆင္ကား အတတ္တည္း။ ရေသ႔တို႔၏ အဆင္းကား သည္းခံျခင္းတည္း။
(၈၉)။ မိန္းမတို႔၏ ဥစၥာကား အဆင္းတည္း။ ေယာက္်ားတို႔၏ ဥစၥာသည္ အတတ္လွ်င္တည္း။ ရဟန္းတို႔၏ ဥစၥာကား သီလတည္း။ မင္းတို႔၏ ဥစၥာသည္ကား ရဲမက္ဗိုလ္ပါတည္း။
(၉၀)။ ရေသ႔ ရဟန္းတို႔သည္ကား ႀကံဳမွသာလွ်င္ တင့္တယ္ကုန္၏။ ေျခေလးခုရွိေသာ သတၱ၀ါတို႔သည္ကား ဆူကုန္မွသာလွ်င္ တင့္တယ္ကုန္၏။ ေယာက္်ားတို႔သည္ကား အတတ္ပညာရွိမွသာလွ်င္ တင့္တယ္ကုန္၏။ မိန္းမတို႔သည္ကား လင္သားရွိမွ တင့္တယ္ကုန္၏။
(၉၁)။ တတ္လွစြာေသာ ေစာင္းသမားသည္ ငါးရက္မွ် ေစာင္းႏွင့္ကင္းမူ ပ်က္၏။ တတ္လွစြာေသာ ေလးသမားသည္ ခုနစ္ရက္မွ် ေလးႏွင့္ကင္းမူ ပ်က္၏။ ေတာ္မွန္လွစြာေသာ မယားျဖစ္လွ်င္မူလည္း လင္ႏွင့္ တစ္လကင္းမူ ပ်က္၏။ တပည့္တို႔ကား လခြဲကားမူ ပ်က္၏။
(၉၂)။ ကၽြဲကား ညြန္ရွိမွသာလွ်င္ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။ ဟသၤာငွက္သည္ ေရကန္ရွိမွသာလွ်င္ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။ မိန္းမကား ေယာက္်ားရွိမွသာ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။ ရဟန္းကား တရားရွိမွသာလွ်င္ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။
(၉၃)။ ထမင္းကိုကား အစာေက်မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။ မယားကိုလည္း အရြယ္လြန္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။ ရဲမက္ကိုကား စစ္ေအာင္၍ ျပန္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။ ေကာက္ကို အိမ္သို႔ေရာက္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
(၉၄)။ ႏွစ္လင္ သံုးလင္ ကြာၿပီးေသာ မိန္းမသည္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ေက်ာင္း သံုးေက်ာင္း ေျပာင္းၿပီးေသာ ရဟန္းသည္လည္းေကာင္း၊ ေက်ာ႔ကြင္းမွ ႏွစ္ႀကိမ္ သံုးႀကိမ္ လြတ္ၿပီးေသာ ငွက္သည္လည္းေကာင္း ျပဳအပ္ေသာ မာယာမ်ားသည္သာလွ်င္တည္း။
(၉၅)။ သူယုတ္ကို ပုတ္ခတ္သျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။ မေကာင္းေသာ ခင္ပြန္းကို စကားဆိုၿမဲ မဆိုသျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။ မေကာင္းေသာ မိန္းမတို႔ကို စည္းစမ္းကို မအပ္ႏွင္းသျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။ အစာ၌ တပ္မက္ေသာသူကို အစာကို ယုတ္ေစသျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။
(၉၆)။ လ မွကင္းေသာ ညသည္ မတင့္တယ္။ လႈိင္းတံပိုးမွကင္းေသာ သမုဒၵရာသည္လည္း မတင့္တယ္။ ဟသၤာမွကင္းေသာ ေရကန္သည္လည္း မတင့္တယ္။ လင္မွကင္းေသာ အမ်ိဳးသမီးသည္လည္း မတင့္တယ္။
(၉၇)။ လင္သည္သာလွ်င္ စည္းစိမ္ဥစၥာကို ျဖစ္ေစအပ္၏။ မိန္းမမူကား လံုေစသည္သာလွ်င္တည္း။ ထိုစကားသည္ သင့္စြ။ ေယာက္်ားသည္သာလွ်င္ ပဓာနတည္း။
(၉၈)။ ခပ္သိမ္းေသာ ျမစ္တို႔သည္ ျမစ္ေကာက္သာ ရွိကုန္၏။ ခပ္သိမ္းေသာ ေတာတို႔သည္ ထင္းျဖင့္သာ ၿပီးကုန္၏။ ခပ္သိမ္းေသာ မိန္းမတို႔သည္ ဆိတ္ၿငိမ္ေသာ အရပ္ကို ရသည္ရွိေသာ္ မေကာင္းမႈကို ျပဳၿမဲတည္း။
(၉၉)။ အၾကင္မိန္းမသည္ ျငင္းခုံတတ္ေသာ အေလ႔ရွိ၏။ ျငဴစူေစာင္းေျမာင္း၍ ေျပာေလ႔ရွိ၏။ ျမင္တိုင္းကိုလည္း တပ္၏။ မ်ားစြာသည္လည္း ခ်က္၍စားတတ္၏။ လင္၏ အဦးစားတတ္ေသာ အေလ႔ရွိ၏။ သူ႔အိမ္သို႔ သြားတတ္ေနတတ္ေသာ အေလ႔ရွိ၏။ ထိုမိန္းမသည္ သားတစ္ရာပင္ ျမင္ျငားေသာ္လည္း ေယာက္်ားသည္ စြန္႔အပ္၏။
(၁၀၀)။ အၾကင္မိန္းမသည္ စားေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အ၀တ္တန္ဆာ ျပဳျပင္ဆင္ယင္ေသာအခါ၌ လည္းေကာင္း၊ အမိကဲ႔သို႔ ႏွစ္သက္ဖြယ္ ျပဳျပင္တတ္၏။ လွ်ိဳ႕၀ွက္အပ္ကုန္ေသာ မက်စ္မလ်စ္ေသာအရာတို႔၌ ႏွမကဲ႔သို႔ လြန္စြာ ရွက္တတ္၏။ အမႈလုပ္ေသာအခါတို႔၌ လည္းေကာင္း၊ လင္၏ အပါး၌သြားလာေသာ အခါ၌လည္းေကာင္း ကၽြန္မကဲ႔သို႔ ႐ိုေသစြာ ျပဳတတ္၏။ ေဘးရွိေသာအခါတို႔၌ တိုင္ပင္ဖက္ျဖစ္ရာ၏။ အိပ္ေသာအခါတို႔၌လည္း ေမြ႕ေလ်ာ္ေစတတ္၏။ အေရာင္အဆင္းတို႔ကို ျပဳျပင္ျခင္းတို႔၌ တင့္တယ္စြာ၏။ အမ်က္ထြက္ေသာအခါတို႔၌ သည္းခံတတ္၏။ ထိုမိန္းမကို ျမတ္၏ဟူ၍ ပညာရွိတို႔သည္ ဆိုကုန္၏။ ထိုမိန္းမသည္ ေသသည္၏ အျခားမဲ႔၌လည္း နတ္ျပည္၌ ျဖစ္ရာ၏။
(၁၀၁)။ အၾကင္မိန္းမငယ္သည္ ေရႊေသာ အသားရွိ၏။ သမင္မ်က္စိကဲ႔သို႔ ညိဳေသာမ်က္စိလည္းရွိ၏။ ခါးစည္းတင္က်ယ္ ငယ္ေသာ၀မ္းလည္း ရွိ၏။ ဆင္ႏွာေမာင္းကဲ႔သို႔ အရင္းမွ အဖ်ားတိုင္ေအာင္ သြယ္ေသာ ေပါင္ရွိ၏။ ေျဖ၍ ေနာက္သို႔လန္ေသာ ရွိေသာ အဖ်ားေကာ႔တတ္ေသာ ဆင္ပင္လည္းရွိ၏။ ႀကီးငယ္မထင္ ညီညြတ္ေသာ သြားအစဥ္လည္းရွိ၏။ နက္ေသာခ်က္လည္းရွိ၏။ ေကာင္းေသာ အေလ႔အထသည္လည္း ရွိ၏။ ထိုသို႔ေသာ မိန္းမငယ္ကို ယုတ္ေသာ အမ်ိဳးတို႔၌ျဖစ္ေသာ္လည္း ထိုမိန္းမပ်ိဳကို ဆက္ဆံ ထိမ္းျမားရာ၏။
(၁၀၂)။ အၾကင္မိန္းမသည္ ျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း အဖန္တလဲလဲ ေယာက္်ား၏ အျဖစ္ကို အလိုရွိျငားအံ႔၊ ထိုမိန္းမသည္ သိၾကားမင္း၏ မယားသည္ သၾကားမင္းကို အ႐ိုအေသ လုပ္ေကၽြးသကဲ႔သို႔ လင္ကိုအ႐ိုအေသ လုပ္ေကၽြးရာ၏။
(၁၀၃)။ အၾကင္ေယာက္်ားသည္ ျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း အဖန္တလဲလဲ ေယာက္်ားအျဖစ္ကို အလိုရွိျငားအံ႔၊ ထိုေယာက္်ားသည္ ေျခေဆးၿပီးေသာ ေယာက္်ားသည္ ညြန္ကို ေရွာင္ၾကဥ္သကဲ႔သို႔ သူတစ္ပါး၏ မယားကို ေရွာင္ၾကဥ္ရာ၏။
(၁၀၄)။ အရြယ္လြန္ၿပီးေသာေယာက္်ားသည္ တည္သီးမွ်ငယ္ေသာ သားျမတ္ရွိေသာ မိန္းမပ်ိဳကို ယူေဆာင္သိမ္းဆည္း၏။ မိမိအလိုရွိရာ မပါသည္ျဖစ္၍ ေစာင္းေျမာင္းျငဴစူတတ္၏။ လင္အိုတစ္ေယာက္၌သာ ေမြ႕ေလ်ာ္လတၱံဟု မယံုၾကည္။ ထိုေၾကာင့္ ထိုငယ္ေသာမယားကို သိမ္းဆည္းျခင္းသည္ ပ်က္စီးအံ႕သည္၏ အေၾကာင္းတည္း။
အခန္း ( ၆ )
(၁၀၅)။ မင္းကား တစ္ယာမ္သာ အိပ္ရာ၏။ ပညာရွိကား ႏွစ္ယာမ္သာအိပ္ရာ၏။ အိမ္ရာေထာင္ေသာလူ အေပါင္းကား သံုးယာမ္သာ အိပ္ရာ၏။ ဖုန္းေတာင္းယာစကာကား ေလးယာမ္လံုးသာလွ်င္ အိပ္ရာ၏။
(၁၀၆)။ အၾကင္အရပ္၌ ဥစၥာရွိေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ အၾကားအျမင္မ်ားေသာ ပညာရွိသည္လည္းေကာင္း၊ မင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ျမစ္သည္လည္းေကာင္း၊ ေဆးသမားသည္လည္းေကာင္း၊ ဤငါးပါးတို႔သည္ မရွိကုန္။ ထိုအရပ္၌ တစ္ေန႔တစ္ရက္မွ် မေနရာ။
(၁၀၇)။ အၾကင္အရပ္၌ ျမတ္ႏိုးျခင္းလည္းမရွိ၊ ခ်စ္ျခင္းလည္းမရွိ၊ အေဆြခင္ပြန္းလည္းမရွိ၊ တစ္စံုတစ္ေယာက္မွ် အတတ္ပညာ သင္စိမ္႔ေသာ သူလည္းမရွိ၊ ထိုအရပ္၌ တစ္ေန႔တစ္ရက္မွ် မေနရာ။
(၁၀၈)။ ေလာက၌ သားမရွိေသာ အိမ္သည္ ဆိတ္ၿငိမ္၏။ မင္းမရွိေသာ တိုင္းျပည္သည္ ဆိတ္ၿငိမ္၏။ အတတ္မရွိေသာ သူ၏ခံတြင္း ဆိတ္ၿငိမ္၏။ ဆင္းရဲျခင္းကား အလံုးစံု ဆိတ္ၿငိမ္၏။
(၁၀၉)။ ေကာင္းေသာ ဥစၥာကို အလိုရွိျငားအံ႔၊ ကုန္သြယ္ရာ၏။ အတတ္လို အလိုရွိမူကား အၾကားအျမင္ရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္ကို ဆည္းကပ္ရာ၏။ မင္းအမတ္ျဖစ္ျခင္းကို အလိုရွိမူကား မင္း၏ အလိုသို႔ လိုက္ရာ၏။
(၁၁၀)။ ရဟန္းသည္ မေရာင့္ရဲမူ ပ်က္၏။ ျပည့္ရွင္မင္းသည္လည္း ေရာင့္ရဲတတ္မူ ပ်က္၏။ ျပည့္တန္ဆာမသည္ ရွက္တတ္မူ ပ်က္၏။ အမ်ိဳးေကာင္းသမီးသည္ မရွက္တတ္မူ ပ်က္၏။
(၁၁၁)။ ငွက္တို႔၏ အားကား ေကာင္းကင္တည္း။ ငါးတို႔၏ အားကား ေရတည္း။ အားနည္းသူတို႔၏ အားကား မင္းတည္း။ သူငယ္တို႔၏ အားကား ငိုျခင္းတည္း။
(၁၁၂)။ သည္းခံျခင္း၊ ႏိုးၾကားျခင္း၊ ထၾကြလံု႔လရွိျခင္း၊ ေ၀ဖန္ေပးကမ္းျခင္း၊ သနားျခင္း၊ ေမွ်ာ္ျမင္ျခင္းစသည့္ ဤေျခာက္ပါးတို႔ကား မင္းစေသာ လူႀကီးမိဘတို႔၏ အလိုရွိအပ္ေသာ ဂုဏ္ေက်းဇူးတို႔တည္း။
(၁၁၃)။ ေလာက၌ ပ်င္းေသာ အိမ္ရာေထာင္သူသည္ မေကာင္း။ ကိုယ္ႏႈတ္ႏွလံုး မေစာင့္ေသာ ရဟန္းသည္ မေကာင္း၊ မဆင္မျခင္ျပဳေလ႔ ရွိေသာ မင္းသည္ မေကာင္း။ အမ်က္ထြက္ေသာ ပညာရွိသည္ မေကာင္း။
(၁၁၄)။ ေလာက၌ ေနမင္းကို ေက်ာျဖင့္ ကပ္ရာ၏။ မီးကို ၀မ္းျဖင့္သာလွ်င္ ကပ္ရာ၏။ အရွင္သခင္ကို နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ကပ္ရာ၏။ တမလြန္ကိုကား မမိုက္သျဖင့္ ကပ္ရာ၏။
(၁၁၅)။ ေလာက၌ မီးကိုလည္းေကာင္း၊ ေရကိုလည္းေကာင္း၊ မိန္မကိုလည္းေကာင္း၊ သူမိုက္ကိုလည္းေကာင္း၊ ေျမြကိုလည္းေကာင္း၊ မင္းမ်ိဳးကိုလည္းေကာင္း ေရွာင္ရွားသျဖင့္ သြားအပ္၏။ လတ္လေလာ အသက္ကို ခ်တတ္ကုန္၏။
(၁၁၆)။ ေလာက၌ မေကာင္းေသာမယားႏွင့္ ေပါင္းေဖာ္သူသည္လည္းေကာင္း၊ ၾကမ္းတမ္းလွစြာေသာ စိတ္ရွိေသာ ကၽြန္ကို ေစေသာသူသည္ လည္းေကာင္း၊ ေျမြရွိေသာအိမ္၌ ေနေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ ေသအံ႔သည္သာလွ်င္ အမွန္တည္း။ ယံုမွားမရွိရာ။
(၁၁၇)။ ေလာက၌ မိုက္မဲလွစြာေသာ တပည့္ကို အတတ္ပညာ သင္ၾကားသျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မိန္းမယုတ္ျဖင့္ ေပါင္းဖက္သျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မသူေတာ္ႏွင့္ ေပါင္းဖက္သျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ပညာရွိေသာသူပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း နစ္တတ္ေခ်သာလွ်င္တည္း။
(၁၁၈)။ ေလာက၌ ေပးကမ္းျခင္းသည္ ခ်စ္ေစတတ္ေသာ ေဆးတည္း။ ၀န္တိုျခင္းကား မုန္းေစတတ္ေသာေဆးတည္း။ ေပးကမ္းျခင္းကား အေျခြအရံမ်ားေသာ ေဆးတည္း။ ၀န္တိုျခင္းကား အထီးက်န္ေသာ ေဆးတည္း။
အခန္း( ၇ )
(၁၁၉)။ မိန္းမႏွင့္ ႏွီးေႏွာေသာရဟန္း၌ အဘယ္မွာ သီလရွိအံ႔နည္း။ အသားစားၾကဴးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ သနားရွိအံ႔နည္း။ ေသေသာက္ၾကဴးသည့္သူ၌ အဘယ္မွာ စကားမွန္အံ႔နည္း။ အလိုရမၼက္ႀကီးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ အရွက္ရွိအံ႔နည္း။ အပ်င္းႀကီးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ အတတ္ရွိအံ႔နည္း။ အမ်က္ႀကီးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ ဥစၥာရွိအံ႔နည္း။
(၁၂၀)။ ေသေသာက္ၾကဴးေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ အခါမဟုတ္သည္၌ သြားေလ႔ရွိေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ သဘင္အသြားမ်ားေသာ သူသည္လည္းေကာင္း၊ ေၾကြအန္ အစရွိေသာ ေလာင္းကစားၾကဴးေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ အေဆြခင္ပြန္းရွိေသာသူသည္လည္းေကာင္း ပ်င္းရိဖင္႔ႏြဲ႕ေသာ သူသည္လည္းေကာင္း၊ ဤသူတို႔ကား စည္းစိမ္းတို႔သည္ ပ်က္ဆီးအံ႔ေသာ အေၾကာင္းတည္း။
(၁၂၁)။ အသက္ရွင္လ်က္လည္း ေသေသာသူ ငါးဦးမွာ ဆင္းရဲေသာသူ၊ အနာႏွိပ္စပ္ေသာသူ၊ မိုက္မဲေသာသူ၊ ၿမီမ်ားေသာသူ၊ မင္း၀ယ္ကိုယ္ၾကပ္ ခစားေသာသူ .. ဤသူတို႔တည္း။
(၁၂၂)။ ပညာရွိတို႔သေဘာကား မေရာက္ေသးေသာ ေဘးကို ျမင္သည္ရွိေသာ္ အေ၀းကလွ်င္ ၾကဥ္ရာ၏။ ေရာက္ၿပီး ေရာက္ဆဲေသာ ေဘးကို ျမင္မူကား ေၾကက္ရြံ႕တတ္ေသာ သေဘာမရွိသည္ ျဖစ္၏။
(၁၂၃)။ ေလာက၌ အအိပ္ၾကဴးေသာသူ၊ ေမ႔ေလ်ာေသာသူ၊ ခ်မ္းသာစြာေနတတ္ေသာသူ၊ အနာရွိေသာသူ၊ ပ်င္းေသာသူ၊ အလိုႀကီးေသာသူ၊ အမႈသစ္၌ ေမြ႕ေလ်ာ္ေသာသူ။ ဤခုနစ္ေယာက္ေသာသူတို႔သည္ က်မ္းဂန္မွ ကင္းကုန္၏။
(၁၂၄)။ ေလာက၌ လဲသည္ ေပါ႔၏။ ထိုထက္ လွ်ပ္ေပၚေသာသူသည္ ေပါ႔၏။ ထိုထက္ ဆရာမိဘတို႔၏ အဆံုးအမကို မခံေသာသူသည္ ေပါ႔၏။ ထိုထက္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ သာသနာေတာ္၌ ေမ႔ေလ်ာ႔ေသာသူသည္ ေပါ႔၏။
(၁၂၅)။ ေလာက၌ ေက်ာက္ထီးသည္ ေလး၏။ ထိုထက္ ဆရာမိဘတို႔၏ အဆံုးအမသည္ ေလး၏။ ထိုထက္ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ စကားသည္ ေလး၏။
(၁၂၆)။ ေလာက၌ ျခေသၤ႔သည္လည္းေကာင္း၊ ဆင္သည္လည္းေကာင္း၊ သူေတာ္ေကာင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ဤသူတို႔သည္ အက်ိဳးမရွိေသာ အရပ္ကို စြန္႔၍ သြားကုန္၏။ က်ီးသည္လည္းေကာင္း၊ သမင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ယုတ္မာေသာေယာက္်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဤသတၱ၀ါတို႔သည္ မိမိတို႔ က်င္လည္ရာ အရပ္၌သာလွ်င္ ပ်က္စီးျခင္းသို႔ ေရာက္ကုန္၏။
(၁၂၇)။ ပညာရွိေသာ္ကား လွမ္းေသာ ေျခတစ္ဖက္ႏွင့္တူေသာ အရပ္သစ္ကို ေျမာ္တင္းေသာစိတ္ျဖင့္ သြား၏။ ရပ္ေသာ ေျခတစ္ဖက္ႏွင့္ တူေသာ အရပ္ေဟာင္းကို မခြာေသာစိတ္ျဖင့္ ရပ္၏။ အရပ္သစ္ကို မစူးစမ္းဘဲ ေနရာေဟာင္းကို မစြန္႔ရာ။
(၁၂၈)။ ေလာက၌ ေရာင္း၀ယ္ေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အတတ္သင္ေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အေစအပါးခံေသာအခါ၌ လည္းေကာင္း၊ ေမထုန္မီွ၀ဲေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အရွက္အေၾကာက္ကို စြန္႔သည္ ျဖစ္ရာ၏။
(၁၂၉)။ မိန္းမတို႔၏ အစာစားျခင္းကား ေယာက္်ားတို႔ထက္ ႏွစ္ဆလြန္သည္ျဖစ္ရာ၏။ ပညာသည္လည္း ေလးဆလြန္၏။ လံုလက ေျခာက္ဆ လြန္သည္လည္းျဖစ္၏။ ကာမဂုဏ္တပ္မက္ျခင္းက ရွစ္ဆလြန္၏။
ၿပီးလတၱံ ...
ဆရာႀကီး တက္တိုး ၏ ေလာကနီတိ ကို ျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္ ..
ယေန႔ေခတ္အခါႏွင့္ အခ်ိဳ႕အေၾကာင္းအရာမ်ား ကြဲလြဲမႈရွိႏိုင္ေသာ္လည္း အားလံုးေသာအခ်က္တို႔သည္ သိသင့္သိထိုက္ . . လိုက္နာသင့္ ေသာ အခ်က္မ်ားသာျဖစ္သည္ ။
မရွင္းေသာအခ်က္မ်ားရွိပါက ကၽြန္ေတာ္႔ထံ ေမးျမန္းႏိုင္ပါသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္မ်ား ထည့္သြင္းပါက ရွည္လ်ားမည္စိုးေသာေၾကာင့္ အခ်ဳပ္သာ ေဖာ္ျပပါ၏။
စင္စစ္ ဤက်မ္းသည္ ေလာက၌ လူသားတို႔၏ အႏွစ္လည္းမည္၏။ မိဘလည္းမည္၏။ ဆရာလည္းမည္၏။ အေဆြခင္ပြန္း လည္းမည္၏။ ထိုေၾကာင့္ ဤနီတိက်မ္းကို သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ေသာ ေယာက္်ားသည္ အၾကားအျမင္မ်ားေသာ၊ ျမင့္ျမတ္ ေသာ ပညာတတ္ေယာက္်ား ျဖစ္၏။
အခန္း( ၁ )
(၁)။ ပ်င္းေသာသူအား အတတ္ပညာ အဘယ္မွာ တတ္အံ႔နည္း။ အတတ္ပညာ မရွိေသာသူအား ဥစၥာအဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ ဥစၥာမရွိေသာသူအား အေဆြခင္ပြန္းအဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ အေဆြခင္ပြန္းမရွိေသာသူအား ခ်မ္းသာ အဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ ခ်မ္းသာမရွိေသာသူအား ေကာင္းမႈအဘယ္မွာ ရအံ႔နည္း။ ေကာင္းမႈမရွိေသာသူအား နိဗၺာန္ အဘယ္မွာ ရႏိုင္အံ႔နည္း။
(၂)။ အတတ္ႏွင့္တူေသာ ဥစၥာသည္မရွိ။ အတတ္ကိုခိုးသူတို႔သည္ မယူႏိုင္ကုန္။ ဤေလာက၌ အတတ္သည္ကား အေဆြခင္ပြန္းျဖစ္၏။ တမလြန္ဘ၀၌ ခ်မ္းသာကို ေဆာင္တတ္၏။
(၃)။ အၾကားအျမင္ပညာကို နည္း၏ဟူ၍ မေအာက္ေမ႔ရာ။ မိမိစိတ္ထဲ၌ သြင္းထားရာ၏။ ေတာင္ပို႔၌ ေရေပါက္သည္ က်ဖန္မ်ားစြာ ၾကာရွည္သျဖင့္ ျပည့္သကဲ႔သို႔တည္း။
(၄)။ ႏႈတ္မႈပညာကိုလည္းေကာင္း၊ လက္မႈပညာကိုလည္းေကာင္း ငယ္သည္ဟူ၍ မေအာက္ေမ႔ရာ။ ကုန္စင္ေအာင္တတ္မူကား တစ္ခုေသာ အတတ္သည္လည္း အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း ျဖစ္ပါသည္သာလွ်င္တည္း။
(၅)။ သုတႏွင့္ျပည့္စံုေသာ ပညာရွိသည္ အၾကင္အရပ္၌ ရွိ၏ဟူ၍ ၾကားျငားအံ႔၊ ထိုအရပ္သို႔ သုတရွာေသာ အမ်ိဳးေကာင္းသား သည္ သည္းစြာအားထုတ္၍ သြားရာသည္သာလွ်င္တည္း။
(၆)။ အတတ္ကို ျဖည္းျဖည္းသင္ရာ၏၊ ဥစၥာကို ျဖည္းျဖည္းရွာရာ၏၊ ေတာင္ကို တက္ေသာသူသည္ ျဖည္းျဖည္းတက္ရာ၏၊ ကာမဂုဏ္ကို ျဖည္းျဖည္းလိုရာ၏၊ အမ်က္ကို ျဖည္းျဖည္းထြက္ရာ၏၊ ဤငါးပါးတို႔ကို ျဖည္းျဖည္းအလိုရွိရာ၏။
(၇)။ အၾကားအျမင္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ဓမၼအတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ သခၤ်ာဂဏန္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ တံစည္းစူးေဆာက္ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ နီတိက်မ္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ ယာယီယၾတာစေသာ ဗ်ာက႐ိုဏ္း အတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ ေစာင္းစေသာ ကဗ်ာအတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ လက္ပစ္အတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ ဒူးေလး လင္းေလး အတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ စကားေဟာင္း အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ေဆးအတတ္ သည္လည္းေကာင္း၊ ရယ္ရႊင္မႈ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ေဗဒင္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ လွည့္ပတ္တတ္ေသာ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ ဆန္းက်မ္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း၊ သံတမန္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ မႏၲန္အတတ္ သည္လည္းေကာင္း၊ သဒၵါက်မ္းအတတ္သည္ လည္းေကာင္း ဤသည္တို႔ကား ဆယ္႔ရွစ္ပါးေသာ အတတ္တို႔တည္း။
(၈)။ ေလာက၌ ပညာရွိသူသည္ မေမးမူကား စည္ႀကီးသဖြယ္ျဖစ္၏။ သူတည္း ေမးမူကား မိုးႀကိဳးသဖြယ္ျဖစ္၏။ လူမိုက္သည္ ေမးေသာ္လည္းေကာင္း၊ မေမးေသာ္လည္းေကာင္း အခါခပ္သိမ္းမ်ားစြာလည္း ေဟာတတ္ ေျပာတတ္သည္သာလွ်င္တည္း။
(၉)။ ေလာက၌ ေပတို႔၌ အၾကင္အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ သူတပါးတို႔၏ လက္တို႔၌ အၾကင္ဥစၥာသည္လည္းေကာင္း ရွိ၏။ ျပဳဖြယ္ကိစၥသည္ ျဖစ္လတ္ေသာ္ ထိုေပ၌ရွိေသာ အတတ္သည္လည္းေကာင္း၊ အတတ္မမည္။ ထိုသူတစ္ပါးတို႔၏ လက္၌ရွိေသာ ဥစၥာသည္လည္း ဥစၥာမမည္။
(၁၀)။ ေလာက၌ ေရတိမ္ေရနက္ကိုကား ပုဒၵမာၾကာကိုျမင္သျဖင့္ သိအပ္၏။ အမ်ိဳးယုတ္ျမတ္ကိုကား ကိုယ္အမူအရာ၊ ႏႈတ္အမူအရာအားျဖင့္ သိအပ္၏။ ေျမေကာင္းမေကာင္းကိုကား ျမက္ညွိဳးမညွိဳးကိုျမင္သျဖင့္ သိအပ္၏။
(၁၁)။ ေလာက၌ နည္းေသာသုတရွိသူသည္ နည္းေသာ သုတကို အမ်ားေအာက္ေမ႔တတ္၏။ မာန္မာနရွိတတ္၏။ အဘယ္သို႔နည္းဟူမူကား သမုဒၵရာေရျပင္ကို မျမင္ဘူးေသာ ဖားသူငယ္သည္ တြင္း၀၌ ေရကို အမ်ားထင္သကဲ႔သို႔တည္း။
(၁၂)။ ေလာက၌ ပထမအရြယ္၌ကား အတတ္မရတံုအံ႔။ ဒုတိယအရြယ္၌ကား ဥစၥာမရတံုအံ႔။ တတိယအရြယ္၌ကား တရားမရတံုအံ႔။ စတုတၱအရြယ္တိုင္မွာကား အဘယ္မူစအံ႔နည္း။
(၁၃)။ ခ်စ္သားတို႔ ... အတတ္ပညာသင္ကုန္ေလာ႔။ အဘယ္ေၾကာင့္ ပ်င္းရိဘိသနည္း။ ခ်စ္သားတို႔ ေန႔တိုင္း ေန႔တိုင္း အတတ္ပညာသင္ကုန္ေလာ႔။ အတတ္ပညာ မရွိေသာသူသည္ သူ၏၀န္ထမ္းျဖစ္တတ္၏။ အတတ္ပညာရွိသူကို ေလာက၌ သူတစ္ပါးတို႔ ပူေဇာ္အပ္၏။
(၁၄)။ အၾကင္အမိသည္ သားငယ္ကို အတတ္ပညာသင္မေပး။ အတတ္ပညာသင္၍ မေပးေသာ အမိသည္ ရန္သူမည္၏။ အၾကင္အဖသည္ အတတ္ပညာ သင္၍မေပး။ အတတ္ပညာသင္၍ မေပးေသာ အဖသည္ ရန္သူမည္၏။ ထိုအတတ္ပညာ မရွိေသာသူသည္ ဟသၤာတို႔အလယ္၌ ဗ်ိဳင္းကဲ႔သို႔ သဘင္အလယ္တြင္ မတင့္တယ္။
(၁၅)။ ေတာင္ေခ်ာက္ၾကား၌ ေရာက္ေသာဆူးကို ဘယ္သူထက္ စိမ္႔ခၽြန္သနည္း။ မိမိအလိုလိုသာလွ်င္ ထက္ပေခ်၏။ သမင္တို႔၏ မ်က္စိ၌ ဘယ္သူမ်က္စဥ္းခတ္၍ ၾကည္သနည္း။ မိမိအလိုလိုသာလွ်င္ ၾကည္ပေခ်၏။ ညြန္၌ၾကာကို ဘယ္သူအနံ႔ေကာင္း ထည့္ေပးေခ်သနည္း။ အလိုလိုသာလွ်င္ အနံ႔ေကာင္းထံု၏။ အမ်ိဳးေကာင္းသား၏ သေဘာသည္ ဘယ္သူျပဳ၍ ျဖစ္သနည္း။ မိမိအလိုသာ ျဖစ္ပေခ်၏။
(၁၆)။ ထံုးမရွိေသာ ကြမ္းသည္ အရသာမရွိ။ ဥစၥာမရွိသူ၏ တန္ဆာဆင္ျခင္သည္လည္း အရသာမရွိ။ ဆားမရွိေသာ စားဖြယ္သည္လည္း အရသာမရွိ။ အတတ္မရွိေသာသူ၏ ပ်ိဳ႕ကဗ်ာဖြဲ႕ျခင္းသည္လည္း အရသာမရွိ။
(၁၇)။ နာျခင္း မွတ္ျခင္း၌ ေကာင္းစြာ အားတုတ္ေသာ သူသည္ သုတျဖင့္ ျပည့္စံု၏။ သုတပညာျဖင့္ ပြား၏။ သုတပညာျဖင့္ အနက္ကိုသိ၏။ သိအပ္ေသာ အနက္သည္ ခ်မ္းသာကို ေဆာင္၏။
(၁၈)။ ေလာက၌ အစာစားျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ေမထွန္မွီ၀ဲျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ အိပ္ျခင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ႏြား၌လည္းေကာင္း၊ ေယာက္်ား၌ လည္းေကာင္း ရွိ၏။ အတတ္ပညာ ဟူသည္ကား ေယာက္်ားအား အထူးေပးတည္း။ အတတ္ပညာမွ ယုတ္ခဲ႔မူကား ႏြားႏွင့္တူသည္ ျဖစ္၏။
(၁၉)။ ေလာက၌ အတတ္ပညာႏွင့္တူေသာ အေဆြခင္ပြန္းသည္ မရွိ။ အနာႏွင့္တူေသာ ရန္သူသည္ မရွိ။ ကိုယ္ႏွင့္တူေသာ ခ်စ္ေသာ သူမည္သည္ မရွိ။ ကံႏွင့္ တူေသာ အားသည္မရွိ။
(၂၀)။ ေလာက၌ ဟသၤာသည္ က်ီးတို႔၏အလယ္၌ မတင့္တယ္။ ေျခေသၤ႔သည္ ႏြားတို႔၏အလယ္၌ မတင့္တယ္။ ျမင္းသည္ ျမည္းတို႔၏ အလယ္၌ မတင့္တယ္။ လူမိုက္တို႔၏ အလယ္၌ ပညာရွိသည္ မတင့္တယ္။
(၂၁)။ သူမိုက္သည္ အသက္ထက္ဆံုးလည္း ပညာရွိကုိ အကယ္၍ ဆည္းကပ္ျငားအံ႔၊ ထိုသူမိုက္သည္ တရားကိုမသိ။ အဘယ္ကဲ႔သို႔ နည္းဟူမူ ေယာက္မသည္ ဟင္း၏ အရသာကို မသိသကဲ႔သို႔တည္း။
(၂၂)။ ပညာရွိသည္ ခဏမွ်လည္း ပညာရွိကို အကယ္၍ ဆည္းကပ္ျငားအံ႔။ တရားကိုသိ၏။ အဘယ္ကဲ႔သို႔ နည္းဟူမူကား လွ်ာသည္ ဟင္း၏ အရသာကို သိသကဲ႔သို႔တည္း။
(၂၃)။ ရဲရင့္ေသာသူသည္ လက္နက္ကိုကင္း၍ စစ္ေျမအရပ္သို႔ မသြားရာ။ ထို႔အတူ ပညာရွိသည္ က်မ္းဂန္ကို ကင္း၍ စကားမဆိုရာ။ အဓြန္႔ရွည္ေသာ ခရီးသို႔ သြားေသာကုန္သည္သည္ အေဖာ္ကင္း၍ မသြားရာ။ အရပ္တစ္ပါးသို႔ သြားေသာသူသည္ အေဖာ္ကို ကင္း၍ မသြားရာ။
(၂၄)။ ေလာက၌ ဥစၥာပ်က္ျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ႏွလံုးပူပန္ျခင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ အိမ္၌ မေကာင္းမႈကိုက်င့္ျခင္းတို႔ကို လည္းေကာင္း၊ လွည့္ပတ္ျခင္းကိုလည္းေကာင္း၊ မထီမဲ႔ျမင္ျပဳျခင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ပညာရွိသည္ ထင္ရွားမျပရာ။
(၂၅)။ ေလာက၌ အေရးအခြင့္ေရာက္သည္ႏွင့္ ေလ်ာ္ေသာစကားကိုလည္းေကာင္း၊ ကိုယ္အား ေလ်ာက္ပတ္ေသာ ခ်စ္အပ္ေသာသူကို လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္ႏွင့္ တန္႐ံုေသာ အမ်က္ကိုလည္းေကာင္း အၾကင္သူသည္ သိတတ္၏။ ထိုသူသည္ ပညာရွိမည္၏။
(၂၆)။ ဥစၥာမရွိဘဲလ်က္ အရသာ စားၾကဴးေသာသူ၊ ခြန္အားမရွိဘဲလ်က္ အသတ္အပုတ္ ႀကိဳက္တတ္ေသာသူ၊ ပညာမရွိဘဲလ်က္ စကားလိုလား ေသာသူ၊ ဤသူတို႔ကား သူ႐ူးႏွင့္ တူကုန္၏။
(၂၇)။ သူမေခၚဘဲ သူ႔အိမ္သို႔ သြားဖန္မ်ားေသာသူ၊ သူမေပးဘဲ စကားမ်ားမ်ားေျပာတတ္ေသာသူ၊ မိမိဂုဏ္ေက်းဇူးကို ပလႊားတတ္ေသာသူ၊ ဤသံုးပါးသည္ သူယုတ္၏ လကၡဏာတည္း။
(၂၈)။ အဆင္းမလွေသာ သူသည္ စကားမ်ားတတ္၏။ ပညာနည္းေသာသူသည္ ထင္ရွားျပတတ္၏။ ေရမျပည့္ေသာအိုးသည္ ေခ်ာက္ခ်ားတတ္၏။ ႏို႔ရည္မထြက္ေသာ ႏြားမသည္ ေက်ာက္ကန္တတ္၏။
(၂၉)။ ဖားသူငယ္သည္ ေဆာင့္ေၾကာင့္ထိုင္တတ္ကာမူ ျခေသၤ႔ဟုထင္၏။ က်ီးတည္းခ်ီးမူကား ခ်စ္ေဆြ ခ်စ္ေဆြဟု ျမည္တတ္၏။ ပညာမရွိေသာ သူမိုက္သည္လည္း မိမိကိုယ္ကို ပညာရွိထင္ျခင္းေၾကာင့္ ပညာရွိတို႔သည္ ေမးလတ္ေသာ္ ငါ႔ရွင္ငါ႔ရွင္ဟု ခ်စ္စဖြယ္ေသာ စကားကို ဆိုတတ္၏။
(၃၀)။ ဖားသူငယ္သည္လည္း ေဆာင့္ေၾကာင့္ထိုင္ျခင္းတူမူကား ျခေသၤ႔ တူေကာင္းအံ႔ေလာ။ ၀က္သည္လည္း အုတ္အုတ္ျမည္တတ္ကာမူ က်ားသစ္ တူေကာင္းအံ႔ေလာ။ ေၾကာင္သည္လည္း အဆင္းသဏၭာန္တူကာမူ က်ားတူေကာင္းအံ႔ေလာ။ ပညာရွိတို႔သည္လည္း အတတ္ခ်င္း တူေကာင္းအံ႔ေလာ။
(၃၁)။ မင္းတို႔သေဘာ မည္သည့္ဥစၥာ၌ ေရာင့္ရဲျခင္းမရွိ။ မ်က္စိသည္လည္း ခ်စ္ေသာသူကို ျမင္ျခင္း၌ ေရာင့္ရဲျခင္းမရွိ။ သမုဒၵရာသည္ ေရ၌ ေရာင့္ရဲျခင္း မရွိ။
(၃၂)။ အဆင္းအရြယ္ႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္းမူလည္း၊ ျပန္႔ေျပာၾကြယ္၀ေသာ အမ်ိဳး၌ ျဖစ္လွ်င္မူလည္း အတတ္ပညာမွ ယုတ္ခဲ႔မူကား မတင့္တယ္ကုန္။ ေပါက္ပန္းတို႔သည္ အနံ႔ကင္းကုန္သကဲ႔သို႔တည္း။
(၃၃)။ ေလာက၌ အမ်ိဳးယုတ္ေသာသူ၏ သားျဖစ္လ်က္ မင္း၏ အမတ္ျဖစ္တတ္၏။ လူမိုက္၏သားျဖစ္လ်က္လည္း ပညာရွိျဖစ္တတ္၏။ ဥစၥာမရွိေသာသူ၏ သားျဖစ္လ်က္လည္း ဥစၥာမ်ားတတ္၏။
(၃၄)။ အၾကင္တပည့္သည္ အတတ္ပညာလိုသျဖင့္ အထူးထူးအျပားျပားမ်ားစြာ သင္တတ္၏။ ထိုတပည့္လည္း အတတ္ကို အိပ္မက္ကိုျမင္ေသာ သူအကဲ႔သို႔ ျပန္ဆိုျခင္းငွာ မစြမ္းႏိုင္ရာ။
(၃၅)။ အိုးထိန္းသည္သည္ အိုးကို ကြဲစိမ္႔ေသာငွာ မခတ္၊ တင့္တယ္စိမ္႔ေသာငွာ ခတ္၏။ ဆရာသည္ တပည့္တို႔အား အပယ္ဆင္းရဲသို႔ က်ေစျခင္းငွာ မပုတ္ခတ္၊ အတတ္ပညာ အစီးအပြားဟူေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ပုတ္ခတ္၏။
(၃၆)။ အၾကင္သူသည္ ေတာင္ဇလပ္ပန္းကိုိလွ်င္ ေပါက္ဖက္ႏွင္ထုပ္၏။ ထိုသူ၏ ေတာင္ဇလပ္ပန္းသူသည္လွ်င္ ေကာင္းေသာအနံ႔ကို လႈိင္ေစသည္ကား မဟုတ္၊ ေပါက္ဖက္တို႔သည္လည္း ေကာင္းေသာ အနံ႔ကို လႈိင္ေစကုန္၏။ ထို႔အတူ ပညာရွိႏွင့္ ေပါင္းဖက္မီွ၀ဲရေသာသူတို႔ကို မွတ္အပ္၏။
အခန္း( ၂ )
(၃၇)။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔ႏွင့္သာလွ်င္ ေပါင္းဖက္ရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔ႏွင့္ ေပါင္းဖက္ျခင္းကို ျပဳရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ တရားကိုသိ၍ ျမတ္သည္ျဖစ္၏။ ယုတ္မာသည္ မျဖစ္။
(၃၈)။ သူယုတ္တို႔ႏွင့္ ေပါင္းသင္းျခင္းကို စြန္႔ေလာ႔။ ေပါင္းဖတ္အပ္ေသာ သူေတာ္ေကာင္းသို႔ ဆည္းကပ္ေလ႔။ ေန႔စဥ္ပတ္လံုး ေကာင္းမႈကို ျပဳေလာ႔။ သခၤါရတရားတို႔၏ မၿမဲေသာအျဖစ္ကို အၿမဲေအာက္ေမ႔ေလာ႔။
(၃၉)။ ေရသဖန္းသီးမွည့္တို႔သည္ နီစြာသာလွ်င္ကတည္း။ အတြင္း၌ကား ပိုးအတိျပည့္ကုန္သည္ျဖစ္သကဲ႔သို႔ ထို႔အတူ သူယုတ္တို႔၏ ႏွလံုးတို႔သည္ ျဖစ္ကုန္၏။
(၄၀)။ ပိႏၷဲသီးတို႔သည္ကား အပ၌ ဆူသာထင္ကုန္၏ အတြင္း၌ကား အၿမိန္အရသာတို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုကုန္သည္ ျဖစ္ကုန္သကဲ႔သို႔ ထို႔အတူ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္လည္း ျဖစ္ကုန္၏။
(၄၁)။ ေလာက၌ စႏၵကူးပင္သည္ ေျခာက္ေသြ႕ေသာ္လည္း အနံ႔ကိုမစြန္႔။ ဆင္ေျပာင္သည္ စစ္ေျမျပင္ကို႔ေရာက္ေသာ္လည္း လူတို႔၏ မ်က္ေမွာက္၌ တင့္တင္ျခင္းကို မစြန္႔။ ႀကံသည္ ယႏၲရားစက္၏ အ၀သို႔ေရာက္ေသာ္လည္း ခ်ိဳေသာအရသာကို မစြန္႔။ ပညာရွိသူေတာ္ေကာင္းသည္လည္း ဆင္းရဲျခင္းသို႔ ေရာက္ေသာ္လည္း သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မစြန္႔သာလွ်င္ကတည္း။
(၄၂)။ ျခေသ႔ၤသည္ မြတ္သိပ္ေသာ္လည္း သစ္ရြက္စသည္တို႔ကို မစား။ ျခေသၤ႔မည္သည္ကား ႀကံဳလွီေသာ္လည္း ဆင္သားကို မစား။
(၄၃)။ ျမတ္ေသာ အမ်ိဳး၌ျဖစ္ထေသာ အမ်ိဳးအႏြယ္ကို ေစာင့္ထေသာ အမ်ိဳးေကာင္းသားသည္ မိမိသည္ ဆင္းရဲျခင္းကို ေရာက္ေသာ္လည္း ယုတ္ေသာ အမႈကို မျပဳရာ။
(၄၄)။ ေလာက၌ စႏၵကူးသည္ ခ်မ္းေျမ႕စြာ၏။ ထိုစႏၵကူးခ်မ္းေျမ႕သည္ထက္ လသည္သာလွ်င္ ခ်မ္းေျမ႕၏။ စႏၵကူးႏွင့္ လတို႔ ခ်မ္းေျမ႕သည္ထက္ ေကာင္းစြာဆိုအပ္ေသာ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ စကားသည္ ခ်မ္းေျမ႕စြာ၏။
(၄၅)။ ေရာင္ျခည္တစ္ေထာင္ေဆာင္ေသာ ေနမင္းသည္ အေနာက္မ်က္ႏွာ၌ တက္ရာ၏။ ျမင္းမိုရ္ေတာင္မင္းသည္ ညြတ္ရာ၏။ အကယ္မလြဲ ငရဲမီးသည္ ခ်မ္းေျမ႕ရာ၏။ ေတာင္ထပ္၌လည္း ၾကာသည္ ပြင့္ရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ စကားသည္ တရံတဆစ္မွ် မေဖာက္ျပန္ရာ။
(၄၆)။ သစ္ပင္၏ အရိပ္သည္လွ်င္ ခ်မ္းသာ၏ ထိုသစ္ပင္အရိပ္၏ ခ်မ္းသာသည္ထက္ ေဆြမ်ိဳးမိဘ၏ အရိပ္သည္ ခ်မ္းသာ၏။ ထိုေဆြမ်ိဳးမိဘ အရိပ္ခ်မ္းသာသည္ထက္ ဆရာသမား၏ အရိပ္သည္ ခ်မ္းသာ၏။ ထိုဆရာသမားတို႔၏ အရိပ္ခ်မ္းသာသည္ထက္ မင္း၏ အရိပ္သည္ ခ်မ္းသာ၏။ ထိုမင္း၏ အရိပ္ခ်မ္းသာသည္ထက္ ျမတ္စြာဘုရား၏အရိပ္ဟု ဆိုအပ္ေသာ တရာသည္ မ်ားစြာေသာ အျပားအားျဖင့္ ခ်မ္းသာ၏။
(၄၇)။ ပိတုန္းတို႔သည္ ပန္းကို အလိုရွိကုန္၏။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို အလိုရွိကုန္၏။ ယင္တို႔သည္ အပုပ္ကို အလိုရွိကုန္၏။ သူယူတ္တို႔သည္ အမ်က္ကို အလိုရွိကုန္၏။
(၄၈)။ အမိယုတ္ေသာသူကား မေကာင္းေသာစကား ရွိသည္ျဖစ္၏။ အဘယုတ္ေသာသူကား မေကာင္းေသာ အမူအက်င့္ရွိသည္ျဖစ္၏။ မိဘႏွစ္ပါး စံုယုတ္မူကား မေကာင္းေသာစကား ရွိသည္လည္းျဖစ္၏ မေကာင္းေသာအမူအက်င့္ ရွိသည္လည္းျဖစ္၏။
(၄၉)။ အမိျမတ္ေသာသူကား ေကာင္းေသာစကားရွိ၏။ အဘျမတ္ေသာသူကား ေကာင္းေသာအမႈအက်င့္ရွိ၏။ မိဘႏွစ္ပါး စံုျမတ္မူကား ေကာင္းေသာစကားလည္းရွိ၏။ ေကာင္းေသာအမူအက်င့္လည္းရွိ၏။
(၅၀)။ စစ္ေျမျပင္၌ ရဲရင့္ေသာသူကို အလိုရွိကုန္၏။ ခိုက္ရန္ျဖစ္ေသာအခါတြင္ စကား၌ လိမၼာသူကို အလိုရွိကုန္၏။ ထမင္း အေဖ်ာ္စားေသာက္ေသာ အခါ၌ ခ်စ္ေသာသူကို အလိုရွိကုန္၏။ အနက္သဒၵါခက္ခဲစြာေသာ အေရးအရာ အမႈကိစၥရွိေသာ ကာလတို႔၌ ပညာရွိေသာ သူကို အလိုရွိကုန္၏။
(၅၁)။ ေခြးတစ္ေကာင္သည္ ေခြးတစ္ေကာင္ကိုျမင္၍ ခ်ဳပ္ခ်ယ္လ်က္ ညွဥ္းဆဲအံ႔ေသာငွာ သြားကိုျပ၏။ သူယုတ္သည္ သူေတာ္ေကာင္းကို ျမင္လွ်င္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္လ်က္ ညွင္းဆဲျခင္းအမႈကို ျပဳျခင္းငွာ အလိုရွိ၏။
(၅၂)။ လ်င္စြာ အမႈကိစၥဟူသမွ်ကို မိမိလည္း မျပဳသင့္။ သူတစ္ပါးကိုလည္း မျပဳေစလင့္။ အေဆာတလ်င္ျပဳမူကား ပညာနည္းသူသည္ ေနာက္မွ ပူပန္ရတတ္သည္။
(၅၃)။ ေလာက၌ အမ်က္ကို ေဖ်ာက္ႏိုင္မူကား တစ္ရံတစ္ဆစ္မွ် မစိုးရိမ္ရ။ သူ႔ေက်းဇူးကို ဆိုတတ္ေသာသူကို ဘုရားစေသာ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ခ်ီးမြမ္းကုန္၏။ ခပ္သိမ္းကုန္ေသာသူတို႔၏ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာစကားကို သည္းခံေလာ႔။ ဤသို႔ေသာ သည္းခံျခင္းကို ျမတ္၏ဟူ၍ သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ဆိုကုန္၏။
(၅၄)။ ေလာက၌ မစင္အတိျပည့္ေသာ က်ဥ္းေျမာင္းေသာအရပ္၌ ေနရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ ထိုထက္ မခ်စ္မႏွစ္သက္လိုေသာ ရန္သူထံ၌ ေနရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။ ထိုထက္လည္း သူ႔ေက်းဇူးကို မသိတတ္ေသာ သူႏွင့္ေနရျခင္းသည္ ဆင္းရဲ၏။
(၅၅)။ ဆံုးမသင့္ေသာအရာ၌ ဆံုးမရာ၏။ မျပတ္ဆံုးမရာ၏။ ယုတ္မာေသာ အက်င့္မွလည္း တားျမစ္ရာ၏။ ထိုစကား သင့္စြ။ ထိုဆံုးမတတ္ေသာသူကို သူေတာ္ေကာင္းတို႔သည္ ခ်စ္ခင္အပ္သည္ ျဖစ္၏။ သူေတာ္မဟုတ္ သူယုတ္တို႔သည္ မခ်စ္ခင္အပ္သည္ ျဖစ္၏။
(၅၆)။ ကိုယ္႔ထက္ ျမတ္ေသာသူကို ကိုယ္႔ကို ႏွိပ္ခ်သျဖင့္ ေအာင္ရာ၏။ ရဲရင့္ေသာသူကို သင္းခြဲသျဖင့္ ေအာင္ရာ၏။ ကိုယ္႔ေအာက္နိမ္႔ေသာသူကို တစိုးတစိ ေပးျခင္းျဖင့္ ေအာင္ရာ၏။ ကိုယ္ႏွင့္တူေသာသူကို လံု႔လျပဳျခင္းႏွင့္ ေအာင္ရာ၏။
(၅၇)။ ေလာက၌ အဆိပ္ကို အဆိပ္ဟူ၍ မဆိုကုန္။ သံဃာ၏ ဥစၥာကို အဆိပ္ဟူ၍ ဆိုအပ္၏။ အဆိပ္သည္ တစ္ႀကိမ္သာလွ်င္ သတ္တတ္၏။ သံဃာ၏ ဥစၥာသည္ကား အႀကိမ္ႀကိမ္ အဖန္ဖန္ သတ္တတ္၏။
(၅၈)။ လ်င္ျမန္ျခင္းျဖင့္ ျမင္းေကာင္း ေက်းဇူးကို သိကုန္၏။ ေလးလံေသာ၀န္ကို ရြက္ေဆာင္သျဖင့္ ႏြားေက်းဇူးကို သိကုန္၏။ ႏို႔ညွစ္ျခင္းျဖင့္ ႏို႔ထြက္ႏြားမ၏ ေက်းဇူးကို သိကုန္၏။ ႀကံစဥ္လွ်ိဳ႕၀ွက္ရာ၌ ေျပာဆိုႏိုင္ျခင္းျဖင့္ ပညာရွိေက်းဇူးကို သိကုန္၏။
(၅၉)။ သူေတာ္ေကာင္းတို႔၏ ဥစၥာသည္ အနည္းငယ္ေသာ္လည္း တြင္း၀၌ေရကဲ႔သို႔ သူတစ္ပါးတို႔ မွီခိုရာ၏။ သူေတာ္ေကာင္း မဟုတ္ေသာ သူတို႔၏ ဥစၥာသည္မ်ား ေသာ္လည္း သမုဒၵရာ၌ ေရကဲ႔သို႔ ေသာက္ခ်ိဳးရာမွီရာ မရ။
(၆၀)။ ေရကိုျမစ္တို႔သည္ မေသာက္ကုန္။ သစ္ပင္တို႔သည္ အသီးကို မစားကုန္။ မိုးသည္ အခ်ိဳ႕ေသာအရပ္ တို႔၌ မရြာကုန္။ သူေတာ္ေကာင္း တို႔၏ ဥစၥာသည္လည္း သူတစ္ပါးတို႔ အက်ိဳးမွာသာတည္း။
(၆၁)။ မေတာ႔တအပ္သည္ကို မေတာင့္တရာ။ မႀကံအပ္သည္ကို မႀကံရာ။ တရားသေဘာႏွင့္ ေကာင္းစြာယွဥ္သူတို႔သာ ေကာင္းစြာ ႀကံရာ၏။ အခ်ဥ္းႏွီးေသာ ကာလကို အလိုမရွိရာ။
(၆၂)။ မႀကံဘဲႏွင့္လည္း ျဖစ္တတ္၏။ ႀကံေသာ္လည္း ပ်က္တတ္၏။ ထိုစကားသည္ သင့္စြ။ မိန္းမအား လည္းေကာင္း၊ ေယာက္်ားအား လည္းေကာင္း၊ စည္းစိမ္တို႔သည္ ႀကံတိုင္းလည္း မၿပီးကုန္။
(၆၃)။ အၾကင္သူသည္ သူေတာ္မဟုတ္ေသာသူအား ခ်စ္အပ္သည္ျဖစ္၏။ သူေတာ္ေကာင္းကို ခ်စ္ျခင္းကိုမျပဳ။ မသူေတာ္တို႔၏ တရားကိုသာလွ်င္ ႏွစ္သက္၏။ ထိုသူ၏ အမူအက်င့္သည္ ပ်က္စီးအပ္သည္၏ အေၾကာင္းတည္း။
အခန္း ( ၃ )
(၆၄)။ ေျမြသည္ အမ်က္လြန္၏။ သူယုတ္သည္လည္း အမ်က္လြန္၏။ ေျမြထက္ သူယုတ္သည္ကား အမ်က္လြန္၏။ ထိုေျမြကိုကား မႏၲယားေဆး၀ါးတို႔ျဖင့္ ၿငိမ္းေစႏိုင္၏။ သူယုတ္ကိုကား အဘယ္မည္ေသာ ေဆးျဖင့္ ၿငိမ္းေစႏိုင္အံ႔နည္း။
(၆၅)။ အၾကင္လူမိုက္သည္ မိမိမိုက္ေသာအျဖစ္ကို သိ၏။ ထိုသို႔သိျခင္းေၾကာင့္ ထိုသို႔ မိုက္ေသာသူျဖစ္လ်က္လည္း ပညာရွိမည္၏။ အၾကင္လူမိုက္သည္ကား မိုက္လ်က္လွ်င္ မိမိကုိယ္ကို ပညာရွိဟု ထင္၏။ ထိုသူမိုက္သည္သာလွ်င္ စင္စစ္ သူမိုက္ဟူ၍ ဆိုအပ္၏။
(၆၆)။ သူမိုက္သည္ အၾကင္မွ်ေလာက္ မိမိျပဳေသာမေကာင္းမႈသည္ အက်ိဳးမေပးေသး။ ထိုမွ်ေလာက္ပ်ားရည္ကဲ႔သို႔ ေအာက္ေမ႔တတ္၏။ အၾကင္အခါ၌ကား မိမိျပဳေသာ မေကာင္းမႈသည္ အက်ိဳးေပး၏။ ထိုအခါ၌ ဆင္းရဲျခင္းသို႔ ေရာက္၏။
(၆၇)။ သူမိုက္သည္ ကိုယ္အားရွိမႈ မေကာင္း၊ အႏိုင္အထက္ သူ၏ဥစၥာကို ရေအာင္ယူတတ္၏။ ပညာနည္းေသာ ထိုသူမိုက္သည္ ကိုယ္ခႏၶာပ်က္သည္မွ ေနာက္၌ ငရဲသို႔ ေရာက္တတ္၏။
(၆၈)။ အိမ္၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား ၾကြက္တည္း။ ေတာ၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား ေမ်ာက္တည္း။ ငွက္၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား က်ီးတည္း။ လူ၌ ဖ်က္ဆီးတတ္သည္ကား ပုဏၰားတည္း။
(၆၉)။ ႏိုးၾကားေသာသူအား ညဥ္႔သည္ရွည္၏။ ခရီးပန္းေသာသူအား တစ္ယူဇနာခရီးသည္ ရွည္၏။ သူေတာ္ေကာင္းတရားကို မသိကုန္ေသာ သူမိုက္အား သံသရာသည္ ရွည္၏။
(၇၀)။ ယုတ္ေသာ သေဘာရွိေသာသူသည္ သူတစ္ပါးတို႔၏ ႏွမ္းေစ႔ခန္႔မွ်သာရွိေသာ အနည္းငယ္ေသာ အျပစ္ကိုသာလွ်င္ ျမင္တတ္၏။ အုန္းသီးေလာက္ရွိေသာ မိမိအျပစ္ကိုကား မျမင္တတ္။
(၇၁)။ လူမိုက္သည္ ပညာရွိအား ခ်ီးမြမ္းျခင္းျဖင့္ ဒဏ္ကို ေပးသည္မည္၏။ ပညာရွိကို ပညာရွိသည္သာလွ်င္ ခ်ီးမြမ္းျခင္းသည္ ေကာင္းစြာ ခ်ီးမြမ္းျခင္းမည္၏။
(၇၂)။ လိုခ်င္တတ္မက္ျခင္းရွိေသာသူကို တန္စိုးလက္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖင့္ ယူရာ၏။ မာနခက္ထန္ေသာသူကို လက္အုပ္ခ်ီသျဖင့္ ယူရာ၏။ သူမိုက္ကိုကား အလိုသို႔လိုက္သျဖင့္ ယူရာ၏။ ပညာရွိကို အဟုတ္အမွန္ဆိုသျဖင့္ ယူရာ၏။
အခန္း( ၄ )
(၇၃)။ စီးပြားကိုေဆာင္သည္ရွိေသာ္ သူတစ္ပါးသည္လည္း အေဆြမည္၏။ စီးပြားကို မေဆာင္မူ အေဆြသည္လည္း သူတစ္ပါးမည္၏။ အနာသည္ ကိုယ္၌ျဖစ္လ်က္ စီးပြားကိုမေဆာင္ေလ။ ေဆးကား ေတာ၌ျဖစ္လ်က္ စီးပြားကို ေဆာင္ေလသလွ်င္ကတည္း။
(၇၄)။ မ်က္ကြယ္၌ ေက်းဇူးကို ေခ်တတ္ေသာ၊ မ်က္ေမွာက္၌ ခ်စ္ဖြယ္ေသာ စကားကို ဆိုတတ္ေသာ ထိုသို႔သေဘာရွိေသာ အေဆြခင္ပြန္းကို အဆိပ္အိုး၌ ပ်ားတို႔ၾကဥ္ရာသကဲ႔သို႔ ၾကဥ္ရာ၏။
(၇၅)။ ဥစၥာတည္းယုတ္မူကား အေဆြခင္ပြန္းသည္ စြန္႔တတ္၏။ သားမယားတို႔သည္ လည္းေကာင္း၊ ညီသား အစ္ကိုတို႔သည္ လည္းေကာင္း၊ စြန္႔တတ္ကုန္၏။ ဥစၥာရွိေသာသူတို႔ကိုသာလွ်င္ မွီ၀ဲကုန္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ဥစၥာသည္သာလွ်င္ ေလာက၌ ခင္ပြန္းႀကီးတည္း။
(၇၆)။ ေလာက၌ ကၽြန္သူခစားကို ေစပါးခိုင္းခန္႔မွသာလွ်င္ ေကာင္းမေကာင္း သိရာ၏။ ေဆြမ်ိဳးတို႔ကိုလည္း ေဘးေရာက္ေသာအခါ၌ သိရာ၏။ အေဆြခင္ပြန္းကို ဥစၥာနည္းေသာအခါ သိရာ၏။ မယားကိုလည္း စည္းစိမ္ကုန္မွသာလွ်င္ သိရာ၏။
(၇၇)။ အၾကင္သူသည္ အစီးအပြား၌ ယွဥ္ေစတတ္၏။ ထိုသူသည္ အေဆြခင္ပြန္းမည္၏။ အၾကင္သူသည္ ေကၽြးေမြးတတ္သည္ ျဖစ္၏။ ထိုသူသည္ မိဘမည္၏။ အၾကင္သူသည္ ခ်စ္ကၽြမ္း၀င္၏။ ထိုသူသည္ ခင္ပြန္းမည္၏။ အၾကင္သူသည္ ႏွလံုးၿငိမ္း၏။ ထိုသို႔ ၿငိမ္ေစတတ္ေသာ သူသည္ မယားမည္၏။
(၇၈)။ ရန္သူႏွင့္လည္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။ အေဆြခင္ပြန္းႏွင့္လည္း အကၽြမ္းမ၀င္ရာ။ အေဆြခင္ပြန္းသည္ အမ်က္ထြက္လတ္ေသာ္ ခပ္သိမ္းေသာ အျပစ္ကို ထင္ရွားျပသ၏။
(၇၉)။ အၾကင္သူသည္ ခင္ပြန္းႏွင့္ တစ္ႀကိမ္ အမ်က္ထြက္ဖူး၏။ ထိုသူသည္ တစ္ဖန္ေစ႔စပ္ျခင္းငွာ အလိုရွိျငားအံ႔။ ကိုယ္၀န္သည္ အႆထိုရ္ျမင္းကို ဖြားအံ႔ေသာ ျမင္းမကဲ႔သို႔ ေသမင္းႏိုင္ငံသို႔ ေဆာင္၏။
(၈၀)။ အၾကင္မွ်ေလာက္ မိမိ၏ အႀကံကာလသည္ မေရာက္ေသး။ ထိုေရြ႕ေလာက္ ရန္သူကိုလွ်င္ ပခံုးျဖင့္ ရြက္ေဆာင္ရာ၏။ မိမိ၏ အႀကံကာလသည္ ျပည့္စံုျခင္းသို႔ ေရာက္ေလၿပီးေသာ္ ထိုရန္သူကိုလွ်င္ ေက်ာက္၌ ရြက္ေဆာင္ေသာ အိုးကို ခြဲသကဲ႔သို႔ ဖ်က္ရာ၏။
(၈၁)။ ၿမီၾကြင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ မီးၾကြင္းသည္ လည္းေကာင္း၊ ေရာဂါၾကြင္းသည္ လည္းေကာင္း အဖန္တလဲလဲ ပြားတတ္ကုန္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အၾကြင္းကို မျပဳရာ။
(၈၂)။ အၾကင္သူ၏ မ်က္ႏွာကား ပဒုမၼာၾကာကဲ႔သို႔ ရႊင္၏။ ဆိုေသာစကားသည္လည္း စႏၵကူးကဲ႔သို႔ ခ်မ္းေအး၏။ ႏွလံုး၌ကား ေသေစတတ္ေသာ အဆိပ္ကဲ႔သို႔ ရွိ၏။ ထိုသို႔ေသာ သေဘာရွိေသာသူကို မမွီ၀ဲရာ။
(၈၃)။ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာ။ ထိုထက္ ၀န္တိုေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာ။ ထိုထက္ မခ်ီးျမွင့္တတ္ေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာ။ ထိုထက္ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာ အရွင္ကို မမွီ၀ဲရာသာလွ်င္တည္း။
(၈၄)။ ဦးခ်ိဳရွိေသာ သတၱ၀ါကို အေတာင္ငါးဆယ္ အရပ္မွ ၾကဥ္ရာ၏။ ျမင္းကိုကား အေတာင္ တစ္ရာမွ ၾကဥ္ရာ၏။ အစြယ္ရွိေသာ ဆင္ကိုကား အေတာင္ တစ္ေထာင္ကသာလွ်င္ ၾကဥ္ရာ၏။ သူမေကာင္းကိုကား အရပ္ကိုစြန္႔သျဖင့္ ၾကဥ္ရာ၏။
(၈၅)။ မေကာင္းေသာ အရပ္ကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ ခင္ပြန္းကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ အမ်ိဳးကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ အေဆြခင္ပြန္းကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ မယားကို လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ ကၽြန္ကို လည္းေကာင္း၊ ေ၀းစြာေရွာင္ၾကဥ္ရာ၏။
(၈၆)။ အၾကင္ခင္ပြန္းတို႔သည္ အနာႏွိပ္စက္ေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ စည္းစိမ္ပ်က္စီးေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ ရန္သူမိေသာ ကာလ၌လည္းေကာင္း၊ မင္းအိမ္တံခါး၌ လည္းေကာင္း၊ သုသာန္တစျပင္၌ လည္းေကာင္း တည္ရပ္ေပကုန္၏။ ထိုခင္ပြန္းတို႔သည္သာလွ်င္ ခင္ပြန္းေကာင္း မည္၏။
(၈၇)။ ႏႈတ္ခြန္းခ်ိဳေသာ စကားရွိေသာသူသည္ မ်ားေသာ အေဆြခင္ပြန္းရွိ၏။ ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာသူသည္ နည္းေသာ ခင္ပြန္းရွိ၏။
အခန္း ( ၅ )
(၈၈)။ ဥၾသတို႔၏ အဆင္းကား အသံလွ်င္တည္း။ မိန္းမတို႔၏ အဆင္းကား လင္ကို ျမတ္ႏိုးျခင္းတည္း။ မေကာင္းေသာ ႐ုပ္သဏၭာန္ရွိေသာသူ၏ အဆင္ကား အတတ္တည္း။ ရေသ႔တို႔၏ အဆင္းကား သည္းခံျခင္းတည္း။
(၈၉)။ မိန္းမတို႔၏ ဥစၥာကား အဆင္းတည္း။ ေယာက္်ားတို႔၏ ဥစၥာသည္ အတတ္လွ်င္တည္း။ ရဟန္းတို႔၏ ဥစၥာကား သီလတည္း။ မင္းတို႔၏ ဥစၥာသည္ကား ရဲမက္ဗိုလ္ပါတည္း။
(၉၀)။ ရေသ႔ ရဟန္းတို႔သည္ကား ႀကံဳမွသာလွ်င္ တင့္တယ္ကုန္၏။ ေျခေလးခုရွိေသာ သတၱ၀ါတို႔သည္ကား ဆူကုန္မွသာလွ်င္ တင့္တယ္ကုန္၏။ ေယာက္်ားတို႔သည္ကား အတတ္ပညာရွိမွသာလွ်င္ တင့္တယ္ကုန္၏။ မိန္းမတို႔သည္ကား လင္သားရွိမွ တင့္တယ္ကုန္၏။
(၉၁)။ တတ္လွစြာေသာ ေစာင္းသမားသည္ ငါးရက္မွ် ေစာင္းႏွင့္ကင္းမူ ပ်က္၏။ တတ္လွစြာေသာ ေလးသမားသည္ ခုနစ္ရက္မွ် ေလးႏွင့္ကင္းမူ ပ်က္၏။ ေတာ္မွန္လွစြာေသာ မယားျဖစ္လွ်င္မူလည္း လင္ႏွင့္ တစ္လကင္းမူ ပ်က္၏။ တပည့္တို႔ကား လခြဲကားမူ ပ်က္၏။
(၉၂)။ ကၽြဲကား ညြန္ရွိမွသာလွ်င္ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။ ဟသၤာငွက္သည္ ေရကန္ရွိမွသာလွ်င္ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။ မိန္းမကား ေယာက္်ားရွိမွသာ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။ ရဟန္းကား တရားရွိမွသာလွ်င္ ေမြ႕ေလ်ာ္၏။
(၉၃)။ ထမင္းကိုကား အစာေက်မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။ မယားကိုလည္း အရြယ္လြန္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။ ရဲမက္ကိုကား စစ္ေအာင္၍ ျပန္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။ ေကာက္ကို အိမ္သို႔ေရာက္မွ ခ်ီးမြမ္းရာ၏။
(၉၄)။ ႏွစ္လင္ သံုးလင္ ကြာၿပီးေသာ မိန္းမသည္လည္းေကာင္း၊ ႏွစ္ေက်ာင္း သံုးေက်ာင္း ေျပာင္းၿပီးေသာ ရဟန္းသည္လည္းေကာင္း၊ ေက်ာ႔ကြင္းမွ ႏွစ္ႀကိမ္ သံုးႀကိမ္ လြတ္ၿပီးေသာ ငွက္သည္လည္းေကာင္း ျပဳအပ္ေသာ မာယာမ်ားသည္သာလွ်င္တည္း။
(၉၅)။ သူယုတ္ကို ပုတ္ခတ္သျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။ မေကာင္းေသာ ခင္ပြန္းကို စကားဆိုၿမဲ မဆိုသျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။ မေကာင္းေသာ မိန္းမတို႔ကို စည္းစမ္းကို မအပ္ႏွင္းသျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။ အစာ၌ တပ္မက္ေသာသူကို အစာကို ယုတ္ေစသျဖင့္ ယဥ္ေစရာ၏။
(၉၆)။ လ မွကင္းေသာ ညသည္ မတင့္တယ္။ လႈိင္းတံပိုးမွကင္းေသာ သမုဒၵရာသည္လည္း မတင့္တယ္။ ဟသၤာမွကင္းေသာ ေရကန္သည္လည္း မတင့္တယ္။ လင္မွကင္းေသာ အမ်ိဳးသမီးသည္လည္း မတင့္တယ္။
(၉၇)။ လင္သည္သာလွ်င္ စည္းစိမ္ဥစၥာကို ျဖစ္ေစအပ္၏။ မိန္းမမူကား လံုေစသည္သာလွ်င္တည္း။ ထိုစကားသည္ သင့္စြ။ ေယာက္်ားသည္သာလွ်င္ ပဓာနတည္း။
(၉၈)။ ခပ္သိမ္းေသာ ျမစ္တို႔သည္ ျမစ္ေကာက္သာ ရွိကုန္၏။ ခပ္သိမ္းေသာ ေတာတို႔သည္ ထင္းျဖင့္သာ ၿပီးကုန္၏။ ခပ္သိမ္းေသာ မိန္းမတို႔သည္ ဆိတ္ၿငိမ္ေသာ အရပ္ကို ရသည္ရွိေသာ္ မေကာင္းမႈကို ျပဳၿမဲတည္း။
(၉၉)။ အၾကင္မိန္းမသည္ ျငင္းခုံတတ္ေသာ အေလ႔ရွိ၏။ ျငဴစူေစာင္းေျမာင္း၍ ေျပာေလ႔ရွိ၏။ ျမင္တိုင္းကိုလည္း တပ္၏။ မ်ားစြာသည္လည္း ခ်က္၍စားတတ္၏။ လင္၏ အဦးစားတတ္ေသာ အေလ႔ရွိ၏။ သူ႔အိမ္သို႔ သြားတတ္ေနတတ္ေသာ အေလ႔ရွိ၏။ ထိုမိန္းမသည္ သားတစ္ရာပင္ ျမင္ျငားေသာ္လည္း ေယာက္်ားသည္ စြန္႔အပ္၏။
(၁၀၀)။ အၾကင္မိန္းမသည္ စားေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အ၀တ္တန္ဆာ ျပဳျပင္ဆင္ယင္ေသာအခါ၌ လည္းေကာင္း၊ အမိကဲ႔သို႔ ႏွစ္သက္ဖြယ္ ျပဳျပင္တတ္၏။ လွ်ိဳ႕၀ွက္အပ္ကုန္ေသာ မက်စ္မလ်စ္ေသာအရာတို႔၌ ႏွမကဲ႔သို႔ လြန္စြာ ရွက္တတ္၏။ အမႈလုပ္ေသာအခါတို႔၌ လည္းေကာင္း၊ လင္၏ အပါး၌သြားလာေသာ အခါ၌လည္းေကာင္း ကၽြန္မကဲ႔သို႔ ႐ိုေသစြာ ျပဳတတ္၏။ ေဘးရွိေသာအခါတို႔၌ တိုင္ပင္ဖက္ျဖစ္ရာ၏။ အိပ္ေသာအခါတို႔၌လည္း ေမြ႕ေလ်ာ္ေစတတ္၏။ အေရာင္အဆင္းတို႔ကို ျပဳျပင္ျခင္းတို႔၌ တင့္တယ္စြာ၏။ အမ်က္ထြက္ေသာအခါတို႔၌ သည္းခံတတ္၏။ ထိုမိန္းမကို ျမတ္၏ဟူ၍ ပညာရွိတို႔သည္ ဆိုကုန္၏။ ထိုမိန္းမသည္ ေသသည္၏ အျခားမဲ႔၌လည္း နတ္ျပည္၌ ျဖစ္ရာ၏။
(၁၀၁)။ အၾကင္မိန္းမငယ္သည္ ေရႊေသာ အသားရွိ၏။ သမင္မ်က္စိကဲ႔သို႔ ညိဳေသာမ်က္စိလည္းရွိ၏။ ခါးစည္းတင္က်ယ္ ငယ္ေသာ၀မ္းလည္း ရွိ၏။ ဆင္ႏွာေမာင္းကဲ႔သို႔ အရင္းမွ အဖ်ားတိုင္ေအာင္ သြယ္ေသာ ေပါင္ရွိ၏။ ေျဖ၍ ေနာက္သို႔လန္ေသာ ရွိေသာ အဖ်ားေကာ႔တတ္ေသာ ဆင္ပင္လည္းရွိ၏။ ႀကီးငယ္မထင္ ညီညြတ္ေသာ သြားအစဥ္လည္းရွိ၏။ နက္ေသာခ်က္လည္းရွိ၏။ ေကာင္းေသာ အေလ႔အထသည္လည္း ရွိ၏။ ထိုသို႔ေသာ မိန္းမငယ္ကို ယုတ္ေသာ အမ်ိဳးတို႔၌ျဖစ္ေသာ္လည္း ထိုမိန္းမပ်ိဳကို ဆက္ဆံ ထိမ္းျမားရာ၏။
(၁၀၂)။ အၾကင္မိန္းမသည္ ျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း အဖန္တလဲလဲ ေယာက္်ား၏ အျဖစ္ကို အလိုရွိျငားအံ႔၊ ထိုမိန္းမသည္ သိၾကားမင္း၏ မယားသည္ သၾကားမင္းကို အ႐ိုအေသ လုပ္ေကၽြးသကဲ႔သို႔ လင္ကိုအ႐ိုအေသ လုပ္ေကၽြးရာ၏။
(၁၀၃)။ အၾကင္ေယာက္်ားသည္ ျဖစ္တိုင္းျဖစ္တိုင္း အဖန္တလဲလဲ ေယာက္်ားအျဖစ္ကို အလိုရွိျငားအံ႔၊ ထိုေယာက္်ားသည္ ေျခေဆးၿပီးေသာ ေယာက္်ားသည္ ညြန္ကို ေရွာင္ၾကဥ္သကဲ႔သို႔ သူတစ္ပါး၏ မယားကို ေရွာင္ၾကဥ္ရာ၏။
(၁၀၄)။ အရြယ္လြန္ၿပီးေသာေယာက္်ားသည္ တည္သီးမွ်ငယ္ေသာ သားျမတ္ရွိေသာ မိန္းမပ်ိဳကို ယူေဆာင္သိမ္းဆည္း၏။ မိမိအလိုရွိရာ မပါသည္ျဖစ္၍ ေစာင္းေျမာင္းျငဴစူတတ္၏။ လင္အိုတစ္ေယာက္၌သာ ေမြ႕ေလ်ာ္လတၱံဟု မယံုၾကည္။ ထိုေၾကာင့္ ထိုငယ္ေသာမယားကို သိမ္းဆည္းျခင္းသည္ ပ်က္စီးအံ႕သည္၏ အေၾကာင္းတည္း။
အခန္း ( ၆ )
(၁၀၅)။ မင္းကား တစ္ယာမ္သာ အိပ္ရာ၏။ ပညာရွိကား ႏွစ္ယာမ္သာအိပ္ရာ၏။ အိမ္ရာေထာင္ေသာလူ အေပါင္းကား သံုးယာမ္သာ အိပ္ရာ၏။ ဖုန္းေတာင္းယာစကာကား ေလးယာမ္လံုးသာလွ်င္ အိပ္ရာ၏။
(၁၀၆)။ အၾကင္အရပ္၌ ဥစၥာရွိေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ အၾကားအျမင္မ်ားေသာ ပညာရွိသည္လည္းေကာင္း၊ မင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ျမစ္သည္လည္းေကာင္း၊ ေဆးသမားသည္လည္းေကာင္း၊ ဤငါးပါးတို႔သည္ မရွိကုန္။ ထိုအရပ္၌ တစ္ေန႔တစ္ရက္မွ် မေနရာ။
(၁၀၇)။ အၾကင္အရပ္၌ ျမတ္ႏိုးျခင္းလည္းမရွိ၊ ခ်စ္ျခင္းလည္းမရွိ၊ အေဆြခင္ပြန္းလည္းမရွိ၊ တစ္စံုတစ္ေယာက္မွ် အတတ္ပညာ သင္စိမ္႔ေသာ သူလည္းမရွိ၊ ထိုအရပ္၌ တစ္ေန႔တစ္ရက္မွ် မေနရာ။
(၁၀၈)။ ေလာက၌ သားမရွိေသာ အိမ္သည္ ဆိတ္ၿငိမ္၏။ မင္းမရွိေသာ တိုင္းျပည္သည္ ဆိတ္ၿငိမ္၏။ အတတ္မရွိေသာ သူ၏ခံတြင္း ဆိတ္ၿငိမ္၏။ ဆင္းရဲျခင္းကား အလံုးစံု ဆိတ္ၿငိမ္၏။
(၁၀၉)။ ေကာင္းေသာ ဥစၥာကို အလိုရွိျငားအံ႔၊ ကုန္သြယ္ရာ၏။ အတတ္လို အလိုရွိမူကား အၾကားအျမင္ရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္ကို ဆည္းကပ္ရာ၏။ မင္းအမတ္ျဖစ္ျခင္းကို အလိုရွိမူကား မင္း၏ အလိုသို႔ လိုက္ရာ၏။
(၁၁၀)။ ရဟန္းသည္ မေရာင့္ရဲမူ ပ်က္၏။ ျပည့္ရွင္မင္းသည္လည္း ေရာင့္ရဲတတ္မူ ပ်က္၏။ ျပည့္တန္ဆာမသည္ ရွက္တတ္မူ ပ်က္၏။ အမ်ိဳးေကာင္းသမီးသည္ မရွက္တတ္မူ ပ်က္၏။
(၁၁၁)။ ငွက္တို႔၏ အားကား ေကာင္းကင္တည္း။ ငါးတို႔၏ အားကား ေရတည္း။ အားနည္းသူတို႔၏ အားကား မင္းတည္း။ သူငယ္တို႔၏ အားကား ငိုျခင္းတည္း။
(၁၁၂)။ သည္းခံျခင္း၊ ႏိုးၾကားျခင္း၊ ထၾကြလံု႔လရွိျခင္း၊ ေ၀ဖန္ေပးကမ္းျခင္း၊ သနားျခင္း၊ ေမွ်ာ္ျမင္ျခင္းစသည့္ ဤေျခာက္ပါးတို႔ကား မင္းစေသာ လူႀကီးမိဘတို႔၏ အလိုရွိအပ္ေသာ ဂုဏ္ေက်းဇူးတို႔တည္း။
(၁၁၃)။ ေလာက၌ ပ်င္းေသာ အိမ္ရာေထာင္သူသည္ မေကာင္း။ ကိုယ္ႏႈတ္ႏွလံုး မေစာင့္ေသာ ရဟန္းသည္ မေကာင္း၊ မဆင္မျခင္ျပဳေလ႔ ရွိေသာ မင္းသည္ မေကာင္း။ အမ်က္ထြက္ေသာ ပညာရွိသည္ မေကာင္း။
(၁၁၄)။ ေလာက၌ ေနမင္းကို ေက်ာျဖင့္ ကပ္ရာ၏။ မီးကို ၀မ္းျဖင့္သာလွ်င္ ကပ္ရာ၏။ အရွင္သခင္ကို နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ကပ္ရာ၏။ တမလြန္ကိုကား မမိုက္သျဖင့္ ကပ္ရာ၏။
(၁၁၅)။ ေလာက၌ မီးကိုလည္းေကာင္း၊ ေရကိုလည္းေကာင္း၊ မိန္မကိုလည္းေကာင္း၊ သူမိုက္ကိုလည္းေကာင္း၊ ေျမြကိုလည္းေကာင္း၊ မင္းမ်ိဳးကိုလည္းေကာင္း ေရွာင္ရွားသျဖင့္ သြားအပ္၏။ လတ္လေလာ အသက္ကို ခ်တတ္ကုန္၏။
(၁၁၆)။ ေလာက၌ မေကာင္းေသာမယားႏွင့္ ေပါင္းေဖာ္သူသည္လည္းေကာင္း၊ ၾကမ္းတမ္းလွစြာေသာ စိတ္ရွိေသာ ကၽြန္ကို ေစေသာသူသည္ လည္းေကာင္း၊ ေျမြရွိေသာအိမ္၌ ေနေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ ေသအံ႔သည္သာလွ်င္ အမွန္တည္း။ ယံုမွားမရွိရာ။
(၁၁၇)။ ေလာက၌ မိုက္မဲလွစြာေသာ တပည့္ကို အတတ္ပညာ သင္ၾကားသျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မိန္းမယုတ္ျဖင့္ ေပါင္းဖက္သျဖင့္လည္းေကာင္း၊ မသူေတာ္ႏွင့္ ေပါင္းဖက္သျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ပညာရွိေသာသူပင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း နစ္တတ္ေခ်သာလွ်င္တည္း။
(၁၁၈)။ ေလာက၌ ေပးကမ္းျခင္းသည္ ခ်စ္ေစတတ္ေသာ ေဆးတည္း။ ၀န္တိုျခင္းကား မုန္းေစတတ္ေသာေဆးတည္း။ ေပးကမ္းျခင္းကား အေျခြအရံမ်ားေသာ ေဆးတည္း။ ၀န္တိုျခင္းကား အထီးက်န္ေသာ ေဆးတည္း။
အခန္း( ၇ )
(၁၁၉)။ မိန္းမႏွင့္ ႏွီးေႏွာေသာရဟန္း၌ အဘယ္မွာ သီလရွိအံ႔နည္း။ အသားစားၾကဴးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ သနားရွိအံ႔နည္း။ ေသေသာက္ၾကဴးသည့္သူ၌ အဘယ္မွာ စကားမွန္အံ႔နည္း။ အလိုရမၼက္ႀကီးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ အရွက္ရွိအံ႔နည္း။ အပ်င္းႀကီးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ အတတ္ရွိအံ႔နည္း။ အမ်က္ႀကီးေသာသူ၌ အဘယ္မွာ ဥစၥာရွိအံ႔နည္း။
(၁၂၀)။ ေသေသာက္ၾကဴးေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ အခါမဟုတ္သည္၌ သြားေလ႔ရွိေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ သဘင္အသြားမ်ားေသာ သူသည္လည္းေကာင္း၊ ေၾကြအန္ အစရွိေသာ ေလာင္းကစားၾကဴးေသာသူသည္လည္းေကာင္း၊ မေကာင္းေသာ အေဆြခင္ပြန္းရွိေသာသူသည္လည္းေကာင္း ပ်င္းရိဖင္႔ႏြဲ႕ေသာ သူသည္လည္းေကာင္း၊ ဤသူတို႔ကား စည္းစိမ္းတို႔သည္ ပ်က္ဆီးအံ႔ေသာ အေၾကာင္းတည္း။
(၁၂၁)။ အသက္ရွင္လ်က္လည္း ေသေသာသူ ငါးဦးမွာ ဆင္းရဲေသာသူ၊ အနာႏွိပ္စပ္ေသာသူ၊ မိုက္မဲေသာသူ၊ ၿမီမ်ားေသာသူ၊ မင္း၀ယ္ကိုယ္ၾကပ္ ခစားေသာသူ .. ဤသူတို႔တည္း။
(၁၂၂)။ ပညာရွိတို႔သေဘာကား မေရာက္ေသးေသာ ေဘးကို ျမင္သည္ရွိေသာ္ အေ၀းကလွ်င္ ၾကဥ္ရာ၏။ ေရာက္ၿပီး ေရာက္ဆဲေသာ ေဘးကို ျမင္မူကား ေၾကက္ရြံ႕တတ္ေသာ သေဘာမရွိသည္ ျဖစ္၏။
(၁၂၃)။ ေလာက၌ အအိပ္ၾကဴးေသာသူ၊ ေမ႔ေလ်ာေသာသူ၊ ခ်မ္းသာစြာေနတတ္ေသာသူ၊ အနာရွိေသာသူ၊ ပ်င္းေသာသူ၊ အလိုႀကီးေသာသူ၊ အမႈသစ္၌ ေမြ႕ေလ်ာ္ေသာသူ။ ဤခုနစ္ေယာက္ေသာသူတို႔သည္ က်မ္းဂန္မွ ကင္းကုန္၏။
(၁၂၄)။ ေလာက၌ လဲသည္ ေပါ႔၏။ ထိုထက္ လွ်ပ္ေပၚေသာသူသည္ ေပါ႔၏။ ထိုထက္ ဆရာမိဘတို႔၏ အဆံုးအမကို မခံေသာသူသည္ ေပါ႔၏။ ထိုထက္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ သာသနာေတာ္၌ ေမ႔ေလ်ာ႔ေသာသူသည္ ေပါ႔၏။
(၁၂၅)။ ေလာက၌ ေက်ာက္ထီးသည္ ေလး၏။ ထိုထက္ ဆရာမိဘတို႔၏ အဆံုးအမသည္ ေလး၏။ ထိုထက္ ဗုဒၶျမတ္စြာ၏ စကားသည္ ေလး၏။
(၁၂၆)။ ေလာက၌ ျခေသၤ႔သည္လည္းေကာင္း၊ ဆင္သည္လည္းေကာင္း၊ သူေတာ္ေကာင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ဤသူတို႔သည္ အက်ိဳးမရွိေသာ အရပ္ကို စြန္႔၍ သြားကုန္၏။ က်ီးသည္လည္းေကာင္း၊ သမင္းသည္လည္းေကာင္း၊ ယုတ္မာေသာေယာက္်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဤသတၱ၀ါတို႔သည္ မိမိတို႔ က်င္လည္ရာ အရပ္၌သာလွ်င္ ပ်က္စီးျခင္းသို႔ ေရာက္ကုန္၏။
(၁၂၇)။ ပညာရွိေသာ္ကား လွမ္းေသာ ေျခတစ္ဖက္ႏွင့္တူေသာ အရပ္သစ္ကို ေျမာ္တင္းေသာစိတ္ျဖင့္ သြား၏။ ရပ္ေသာ ေျခတစ္ဖက္ႏွင့္ တူေသာ အရပ္ေဟာင္းကို မခြာေသာစိတ္ျဖင့္ ရပ္၏။ အရပ္သစ္ကို မစူးစမ္းဘဲ ေနရာေဟာင္းကို မစြန္႔ရာ။
(၁၂၈)။ ေလာက၌ ေရာင္း၀ယ္ေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အတတ္သင္ေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အေစအပါးခံေသာအခါ၌ လည္းေကာင္း၊ ေမထုန္မီွ၀ဲေသာအခါ၌လည္းေကာင္း၊ အရွက္အေၾကာက္ကို စြန္႔သည္ ျဖစ္ရာ၏။
(၁၂၉)။ မိန္းမတို႔၏ အစာစားျခင္းကား ေယာက္်ားတို႔ထက္ ႏွစ္ဆလြန္သည္ျဖစ္ရာ၏။ ပညာသည္လည္း ေလးဆလြန္၏။ လံုလက ေျခာက္ဆ လြန္သည္လည္းျဖစ္၏။ ကာမဂုဏ္တပ္မက္ျခင္းက ရွစ္ဆလြန္၏။
ၿပီးလတၱံ ...
ဆရာႀကီး တက္တိုး ၏ ေလာကနီတိ ကို ျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္ ..
ယေန႔ေခတ္အခါႏွင့္ အခ်ိဳ႕အေၾကာင္းအရာမ်ား ကြဲလြဲမႈရွိႏိုင္ေသာ္လည္း အားလံုးေသာအခ်က္တို႔သည္ သိသင့္သိထိုက္ . . လိုက္နာသင့္ ေသာ အခ်က္မ်ားသာျဖစ္သည္ ။
မရွင္းေသာအခ်က္မ်ားရွိပါက ကၽြန္ေတာ္႔ထံ ေမးျမန္းႏိုင္ပါသည္။
ရွင္းလင္းခ်က္မ်ား ထည့္သြင္းပါက ရွည္လ်ားမည္စိုးေသာေၾကာင့္ အခ်ဳပ္သာ ေဖာ္ျပပါ၏။
No comments:
Post a Comment